Amerika Birleşik Devletleri’nin İran ile yapılan nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesinin ardından yürürlüğe soktuğu yaptırımlar Avrupalı şirketleri de zor duruma düşürdü. Komisyon, İran ile meşru zeminde iş yapan bu şirketlerin olumsuz etkilenmemesi için bir takım önlemlerin yer aldığı 'Engelleme Mevzuatı'nı (Blocking Statute) yürürlüğe koydu.

Mevzuat ilk defa 1996 yılında İran ile ticaret yapan Avrupalı firmaları, ABD'nin yaptırımlarından korumak için hazırlanmış fakat Washington ile anlaşmaya varılmasının ardından kullanıma girmemişti. Komisyon, aynı mevzuatı güncelleyerek son gelişmeler ışığında tekrar uygulama kararı aldı.

Komisyon şirketlerin zararlarını tazmin edecek

Mevzuat sayesinde Avrupa Birliği üzerinde yerleşik olan firmalar ABD'nin uyguladığı yaptırımlardan muaf oluyor. AB Komisyonu, bu konuda yabancı mahkemeler tarafından verilecek cezaları tanımayacağını duyurdu. Ayrıca şirketlerin ABD yaptırımlarında dolayı maruz kalacağı zararlar da Komisyon tarafından tazmin edilecek.

Diğer yandan ABD'nin yaptırımlarına uyan şirketlerse cezalandırılabiliyor.

Avrupalı şirketlerin yaptırım konusundaki tutumları nasıl?

Avrupalı şirketlerin yaptırım karşısındaki tutumları ise Komisyon'dan farklı oldu. Milyar dolarlık uluslararası firmalar, Amerika Birleşik Devletleri tarafından uygulanan yaptırımlara uyacaklarının sinyallerini verdi.

Alman otomobil üreticisi Daimler, İran'daki ticaret hacmini genişletmeyi hedefledikleri planları uygulamayacaklarını belirtti. Firma, ülkede zaten az olan varlıklarını, ABD'nin yaptırım kararı sonrasında tamamen sonlandıracaklarını söyledi.

Fransız otomobil üreticileri PSA (Peugeot/Citroen) ve Renault şirketleri de yaptırımlara uyarak İran ile yapılan antlaşmaları askıya alacaklarını dile getirdi. İki şirket de 2015 yılında imzalanan nükleer antlaşmanın ardından ülkede üretim ve satış hacimlerini arttırmaya yönelik antlaşmalar imzalamıştı.

Fransız petrol şirketi Total ise, ABD'den imtiyaz alamazsa ülkedeki operasyonlarını sonlandıracağını duyurdu. Fransız Maliye Bakanı'nın konuyla ilgili talebi Amerikan yetkililer tarafından reddedilmişti. Total'in ülkeden çekilmesi durumunda 1 milyar dolarlık Güney Pars doğal gaz sahası projesinin akıbetinin ne olacağı bilinmiyor.

Fransa-İtalya uçak şirketi ATR, yaptırımlar yürürlüğe girmeden hemen önce 5 uçağın İran Havayolları'na teslim edildiğini bildirdi. Fakat bekleyen 7 sipariş için nasıl bir yöntem izleyeceği bilinmiyor.

Fransız ilaç üreticisi Sanofi, şirketin yaptırımlardan etkilenip etkilenmeyeceği konusunda bir çıkarımda bulunmak için henüz çok erken olduğunu ileri sürdü. Daha önce yürürlükte olan yaptırımlardan ilaçlar muaf tutulsa da, şirket bunları ülkeye nakletmekte sıkıntı yaşıyordu.

İsviçreli gıda firması Nestle ise yenilenen yaptırımlardan etkileneceklerini düşünmüyor. Halihazırda İran'da iki fabrikası ve 818 çalışanı olan şirketin, ülkeye düşük miktarda ihracat yaptıklarından dolayı yaptırımların kapsamına girmediklerinin altını çizdi.