Yetkililer, buranın Çin'deki 800 milyon tonluk "Bayan Obo" sahasından sonra dünyanın en büyük ikinci rezervi olduğunu söylüyor.

Stratejik önem atfedilen bu cevherler enerji, savunma ve teknoloji gibi sektörlerde kullanılıyor.

Türkiye, Eskişehir'deki sahada bulunan cevherler de dahil kritik minerallerin işlenmesi için Çin ile iş birliği yapıyor.

Ankara ve Pekin, Ekim 2024'te "Doğal Kaynaklar ve Madencı·lı·k Alanlarında I·şbı·rlı·ğı·ne I·lı·şkı·n Mutabakat Zaptı" imzaladı.

Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, anlaşma ile ilgili sosyal medyadan yaptığı paylaşımda "İmzaladığımız anlaşma ile madenciliğin her alanında iş birliğimizi ilerletmeyi, özellikle kritik mineraller konusunda Türkiye'de birlikte çalışmayı hedefliyoruz" ifadelerini kullandı.
ABD ile görüşme iddiaları

Geçtiğimiz haftalarda Türkiye'nin ABD ile de bu konuda görüşmeler yaptığı iddiaları basına yansıdı.

Sözcü gazetesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ABD Başkanı Donald Trump ile 25 Eylül'de yaptığı Beyaz Saray görüşmesi öncesi yayınladığı haberinde Beylikova'daki rezervlerin gündeme geleceğini iddia etti.

Zirvede enerji alanında iş birliğine dair adımlar atıldı ancak NTE'lere dair resmi bir açıklama yapılmadı.

Bloomberg ise 6 Ekim'de yayınlanan haberinde Türkiye'nin Rusya ve Çin ile müzakerelerde ilerleme kaydedemediğini, bu sebeple ABD ile görüşmelere başladığını söyledi.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) lideri Özgür Özel, 7 Ekim'de TBMM'de grup toplantısında yaptığı konuşmada bu iddialara referans vererek "Nadir elementler Türkiye'nin geleceğidir, Trump'a verilemez. Sahip çıkalım, sattırmayalım, gençlerimizin geleceğini kurtaralım" diye konuştu.

İddialara dair hükümetten açıklama gelmedi.

Eskişehir'deki saha ne durumda?

Eskişehir'deki 694 milyon tonluk rezervin keşfi 2022'de duyuruldu.

Sahanın tarihi 1950'lere dayanıyor.

Rezervin büyüklüğü 2010'larda yürütülen sondaj çalışmaları ve buradan çıkartılan numunelerin incelenmesi sonrası tespit edildi.

Nükleer Düzenleme Kurumu'na (NDK) göre 2023'te Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü'ne sahada gerekli hazırlama, zenginleştirme ve depolama tesisleri kurulması çin çalışma ve inşaat lisansı verildi.

NDK'nın internet sitesinde bu tesislerde "cevherin açık işletme yöntemiyle çıkarılması, cevher zenginleştirme ve hidrometalürji prosesleri uygulanarak cevherden NTE, barit, florit ve yan ürün olarak toryumun üretilmesi" amaçlandığı ifadeleri yer alıyor.

Ayrıca üretilecek ve depolanacak toryum gibi bazı elementlerin radyoaktif olduğu vurgulanıyor.

Rezervin keşfedilmesinin ardından 18 Nisan 2023'te Eskişehir'de bir pilot tesis kuruldu.

Tesisin açılışına katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ilk etapta 1200 ton cevher işleneceğini, daha sonra yıllık üretimi 570 bin tona çıkartacak yeni bir endüstriyel tesis kurulacağını söyledi.

Aradan geçen sürede endüstriyel tesis hedefi yetkililer tarafından sık sık vurgulandı.
Nadir toprak elementleri nedir?

"Nadir toprak elementleri" modern teknoloji ve sanayide yaygın olarak kullanılan ve benzer kimyasal özelliklere sahip 17 elemente verilen ad.

Akıllı telefon, bilgisayar, tıbbi cihazlar ve benzeri ürünlerin üretiminde kritik rol oynayan elementler şunlar:

Skandiyum (Sc), İtriyum (Y), Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodim (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropiyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Diprosyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbiyum (Er), Tulyum (Tm), İterbiyum (YB), Lutesyum (Lu).

Nadir toprak elementleri genelde toryum ve uranyum gibi radyoaktif elementlerle birlikte bulunuyor.

Ayrıştırılmaları için birçok toksik kimyasal kullanılıyor, bu da çıkarma işlemini bazen zor ve pahalı hale getirebiliyor.

Çin, dünyada en fazla NTE rezervine sahip ülke konumunda.

ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'nun 2025'te yayınlanan bir raporuna göre rezerv sıralamasında Çin'i Brezilya, Hindistan, Avustralya ve Rusya takip ediyor.

Pekin, nadir toprak elementlerini çıkarma ve işlemede de rakiplerinin tamamını geride bırakıyor.

Dünya üzerindeki NTE madenciliğinin yüzde 70'i, işleme faaliyetlerinin ise yüzde 90'ı Çin'de gerçekleşiyor.

Bu da ülkeleri nadir toprak konusunda Çin'e bağımlı kılıyor.