TÜRKMEN TERZİ-GÜNEY AFRİKA

Sağlık Bakanı Motsoaledi: “Sadece Global Fund’dan destek alabildik, başka hiçbir yerden kuruş gelmedi”

Pretoria’daki Tshedimosetso House’ta gerçekleşen basın toplantısında konuşan Motsoaledi, ABD’nin Başkanlık Acil AIDS Yardım Planı (PEPFAR) kapsamında sunduğu 7,9 milyar randlık finansmanın yerini doldurmak üzere sadece Global Fund’dan 1 milyar rand sağlanabildiğini söyledi. Bakan, “Global Fund dışında tek kuruş bile bulamadık. Hazineyle ve birçok kurumla görüştük, herkes söz veriyor ama hiç kimse gerçek destek sağlamadı,” dedi.

ABD fonları, USAID ve Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) aracılığıyla dağıtılıyor, yaklaşık 7.000 kişiyi istihdam eden sistemin sözleşmeleri 2025 sonuna kadar sürecek.

Acil Fon Karmaşası

Motsoaledi, kamuoyunda sık sık geçen “acil fon” kavramının devlet mekanizmasında açık bir karşılığı olmadığını ifade etti. “15 yıldır hükümetteyim, böyle bir acil fon türüyle hiç karşılaşmadım,” diyen Bakan, afet fonları gibi belirli mekanizmaların bulunduğunu ancak bunun dışında bir uygulama olmadığını vurguladı.

Şubat ayında Hazine’ye sundukları planlara rağmen hâlâ somut bir destek alamadıklarını belirtti. “10 il planı ve 1 ulusal plan sunduk, ama karşılığında hâlâ bekliyoruz,” dedi.

HIV/AIDS Klinikleri Kapandı, Hastalar Etkilendi

PEPFAR desteğiyle faaliyet gösteren 12 özel HIV/AIDS kliniğinin tamamı kapandı. Bu durum 62.000’den fazla hastayı doğrudan etkiledi. Bakan, hasta dosyalarının devlet sağlık kurumlarına aktarıldığını ancak hizmetlerde ciddi aksamalar yaşandığını söyledi.

Viral yük testlerinin yüzde 21 oranında azaldığını kaydeden Motsoaledi, “Bu, program çöktü demek değil ama ciddi bir uyarı işaretidir,” şeklinde konuştu.

Bakan, LGBTQ+ topluluklarını temsil eden sağlık kuruluşlarının da dahil olduğu Güney Afrika Ulusal AIDS Konseyi’nin (SANAC) kapsayıcı bir yapıda olduğunu belirtti. Ancak doğrudan bu kuruluşlara özel fon sağlanmadığını da ekledi.

Motsoaledi, 2010 yılında 70 milyon rand destek veren Milli Piyango Komisyonu’yla da temasa geçtiklerini ancak henüz bir ilerleme sağlanamadığını açıkladı.

Sağlık Bakanlığı’nın hesaplamalarına göre bu yıl için gereken ek fon 2,82 milyar rand. Ancak bu açık hâlâ kapatılabilmiş değil. Bakan, sistemin dirençli olduğunu ve binlerce sağlık personelinin sürece hazırlandığını söylese de, mevcut durum Güney Afrika’nın HIV/AIDS ve veremle mücadelesini tehdit ediyor.

ABD Başkanı Donald Trump'ın küresel dış yardımları dondurmasından Güney Afrika da ciddi şekilde etkilendi.
PEPFAR’ın askıya almasının ardından şu anda Güney Afrika'da antiretroviral tedavi gören 5,5 milyon HIV/AIDS hastasına sağlanan finansman tehlikeye girdi.