DW Türkçe'de yer alan habere göre Avrupa ülkeleri, 2022 yılında Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından Rusya'ya olan enerji bağımlılıklarını azaltma yönünde harekete geçmişti. Rus devletine bağlı doğalgaz şirketi Gazprom, 2023 yılında 7 milyar dolarlık zarar ettiklerini açıklamıştı.

Şimdi ise ABD ile Rus yetkililerin Rus gazının Avrupa'ya yeniden tedarik edilmeye başlanması için görüşmeler yürüttüğü iddia edildi. Söz konusu görüşmelerden haberdar olan sekiz kaynağın Reuters haber ajansına aktardığı bilgilere göre, Washington ve Rusya, enerji ihracatını baz alan bir barış diplomasisi yürütüyor.

Görüşmelere yakın bir kaynak, "Rusya ile ABD arasındaki bu düzeydeki temas devam ederse, ABD aracıları üzerinden Rus gazının yeniden akması çok muhtemel" değerlendirmesinde bulundu. Buna ek olarak, sekiz kaynaktan ikisi, Ukrayna-Rusya barış görüşmelerinde müzakereci sıfatıyla yer alan ABD temsilcisi Steve Witkoff ile Rusya Varlık Fonu'nun yöneticisi Kirill Dmitriev'in, Avrupa'ya doğalgaz ihracatı konusunu da ele aldıklarını söyledi.

Söz konusu iddialar hakkında Witkoff herhangi bir yorumda bulunmadı. Dmitriev'in yöneticisi olduğu Rusya Varlık Fonu tarafından Reuters'a yapılan açıklamada ise, "Şu anda bu yönde herhangi bir görüşme yürütülmemektedir" denildi.

Avrupa hâlâ gaz satın alıyor

Avrupa ülkeleri her ne kadar alternatif enerji kaynaklarına yönelse de, bazı ülkeler Rus gazını satın almaya devam ediyor. Olası bir barış anlaşmasının imzalanması durumunda bu sayının artabileceği düşünülüyor.

Gazprom hâlihazırda Avrupa'nın gaz talebinin yalnızca yüzde 19'unu karşılıyor. Bu oran savaş öncesinde yüzde 40 seviyesindeydi. Mevcut ihracat ise, ağırlıklı olarak sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve Türkiye üzerinden geçen TürkAkım hattı ile yapılıyor. Hâlen Rus gazı satın alan ülkeler arasında TürkAkım üzerinden doğrudan tedarik alan Macaristan ve Slovakya'nın yanı sıra uzun vadeli sözleşmeler kapsamında Rusya'dan LNG ithal eden Belçika, Fransa, Hollanda ve İspanya yer alıyor.

Peki gaz nasıl satılacak?

Reuters'a konuşan beş kaynak, müzakerelerde, ABD'li yatırımcıların Kuzey Akım boru hattı, Ukrayna üzerinden geçen hatlar veya doğrudan Gazprom hisselerinde pay sahibi olabileceğinin konuşulduğunu belirtti. ABD'li şirketlerin, Gazprom'dan alım yaparak bu gazı Avrupa'ya ihraç eden aracılar olması da gündemde. Bu yöntem ile ABD'deki muhalefetin dindirilebileceği düşünülüyor.

Batılı yatırım şirketleri BlackRock, Vanguard ve Capital Group'un Gazprom'da yüzde 1 ila 2 oranında hisseleri bulunuyor. Henüz söz konusu şirketlerin hiçbirinden iddialara ilişkin açıklama gelmedi.

Avrupa'da Rus karşıtı muhalefet güçlü

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 7 Mayıs'ta Avrupa Parlamentosu'nda yaptığı konuşmada, "Bazıları hâlâ Rus gazı ve petrolünün musluğunu yeniden açmamız gerektiğini söylüyor. Bu, tarihî boyutta bir hata olur ve buna asla izin vermeyeceğiz" diyerek karşı duruşunu yinelemişti.

Komisyon, 2025 sonuna kadar yeni Rus gaz anlaşmalarını yasaklamayı ve 2027 sonuna kadar mevcut ithalatı tamamen sonlandırmayı planlıyor. Bu teklifin Haziran ayında görüşülmesi bekleniyor. Ancak Macaristan ve Slovakya plana karşı çıkıyor.

Öte yandan eski sözleşmelerle ilgili birçok dava da hâlâ devam ediyor. Kuzey Akım boru hattı 2022'deki sabotaj saldırısında ciddi hasar görmüş, dört borudan üçü kullanılamaz hale gelmişti.

ABD'nin sürece dahil olmasının, Avrupa'daki siyasi direncin aşılması konusunda Moskova'nın işine yarayabileceği düşünülüyor. Reuters'a konuşan diplomatlara göre, bu katılım aynı zamanda Washington'a sürecin denetimi ve Avrupa'ya ne miktarda Rus gazı satılacağı konusunda etki sahibi olma imkanı tanıyacak.

ABD Başkanı Donald Trump ve yönetimi, 20 Ocak 2025'te görevi devraldığından bu yana Rusya-Ukrayna savaşını bitirme yönünde çeşitli girişimlerde bulunmuştu. Daha önce Trump, Ukrayna ile barış yapılması hâlinde, hem Rusya'nın hem de Ukrayna'nın ABD ile büyük işler yapabileceğini söylemişti. Putin ise, "Siyasi irade olursa gaz ihracatına hemen başlarız" diyerek ihracata yeşil ışık yakmıştı.

Türkiye doğal gaz merkezi olur mu?

Son yıllarda Rus gazının Türkiye üzerinden Avrupa'ya satılabileceğine ilişkin fikirler de ortaya çıkmıştı. İlk olarak 2022'nin Ekim ayında Putin, Türkiye'de doğal gaz merkezi oluşturma önerisini gündeme getirmişti.

Fikir hayata geçtiği takdirde, hâlihazırda Mavi Akım, TürkAkım ve TANAP gibi boru hatlarıyla doğalgaz tedariğinde kilit rol oynayan Türkiye'nin öneminin daha da artması bekleniyor.