Uzun yıllar atıl kalan ve içinde kanserojen madde asbest bulunan fabrikayı yıkmak için belediye birkaç gün önce harekete geçmişti.

Diken’in haberine göre, Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı Tezcan Karakuş Candan, Tok Sokak dış duvar üstünden, Enerji SA mescit arkasından ve sahada çalışma yapılan iki kepçeden alınan numunelerde yüzde 15 ila yüzde 40 arasında asbest türünün en tehlikesi ‘amphibole’ tespit edildiğini söylemişti.

Mimarlar Odası Ankara Şubesi ve Ankara Tabip Odası, söz konusu fabrikanın yıkım işleminin durdurulması için Ankara Bölge İdare Mahkemesi’ni başvurmuş, mahkeme ‘saatler sonra’ başvuruyu karara bağlayarak yıkımın durdurulmasına hükmetmişti.

Fabrikanın yıkımıyla ilgili tartışma aslında ilk değil. 1990 yılında büyükşehir belediyesi tarafından ‘iş merkezi’ yapılması amacıyla yıkılması gündeme gelen fabrika, 1991 yılında tescillenerek koruma altına alındı.

Ancak cumhuriyet dönemi Ankara’sının sanayileşme ve kentleşme adımının en önemli tanıklarından fabrikayla ilgili yıkım tartışmaları devam etti. Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, 26 Mayıs 2006 yılında Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamına giren özelliklerinin kaybolmuş olduğu iddiasıyla tescilin kaldırılması kararını aldı.

Bir ay sonra fabrikanın yıkımı başlarken, tekrar toplanan koruma kurulu yıkımı durdurdu, ancak fabrikanın bir bölümü tamamen yıkıldı. Bugünlerde diğer bölümleri yıkılan fabrikayla ilgili rant projeleri de o günlerde gündeme geldi.

Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi Genel Başkanı Emre Sevim, alanın 2010 yılında ‘Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi Alanı’ ilan edildiğini, açtıkları dava sonucu bu planın iptal edildiğini aktardı. 2012 yılında yeniden yapılan bir planla yoğun yapılaşma öngörüldüğünü dile getiren Sevim, bunun da mahkemece 2013 yılında iptal edildiğini ifade etti.

Son olarak geçen yıl haziran ayında alana ait üç parselde yeni bir plan değişikliği yapıldığını ifade eden Sevim, şunları söyledi: “Plan değişikliğine konu olan 3 parselden biri 4 emsal yapı yoğunluğuna sahip ‘Kamusal Tesis Alanı’. Bu alanda yer alacak yapılar ise plan notları ile kamu hizmeti için kullanılacak resmi binalar, ibadet yerleri, özel eğitim, özel sağlık tesisleri, sinema, tiyatro, opera, müze, kütüphane, konferans salonu gibi kültürel tesisler ile düğün salonu gibi eğlence tesisleri, otel, yurt, işhanı, büro, pasaj, çarşı gibi ticari üniteler, spor tesisleri, otopark yapıları olarak tanımlanmış. Diğer 2 parsel ise 2,5 emsal yapı yoğunluğuna sahip ‘Kentsel Servis Alanı’. Bu alanda ise plan notları ile büro, iş hanı, lokanta, çarşı, çok katlı mağaza, banka, otel, sinema, tiyatro gibi sosyal kültürel tesisler, yönetimle ilgili tesisler, bölgesel ihtiyacı karşılamak üzere yapılması planlanan özel / resmi eğitim ve sağlık ve benzeri tesisler var.”

Fabrikanın yıkılmasına karşı olduklarını dile getiren Sevim şöyle dedi: “Burası yıkılmadan başka bir şekilde işlevlendirilebilirdi. Almanya’da örneğin bunun örneği var, yıkılmadı ve başka bir şekilde değerlendirildi. Orada fabrikanın soğutma bacası dağcılar için tırmanma kulesi olarak dönüştürüldü. Maalesef biz de öyle olmadı ve fabrikanın çoğu bölümü yıkıldı çok az bir bölümü kaldı. Onlar da yıkılacak. Bunların hepsi de hepi topu bir AVM elde etmek için yapıldı. Oysa farklı şekilde değerlendirilebilirdi, Ankara’da onlarca AVM var.”

Maltepe Havagazı Fabrikası’nın inşasına başkentlilerin ısınma ve aydınlanma ihtiyacını karşılamak amacıyla 1928 yılında başlandı. Fabrika 1933 yılında 40’ı aşkın birimiyle yerleşke halini aldı.

Fabrika, 20’nci yüzyıl sanayi mimarisinin en önemli mimarlarından Wener Issel öncülüğünde ilk yıllarda Alman, sonraki yıllarda ise Almanların yanısıra İngiliz ve Türk ustalarca inşa edildi. ‘Jansen Planı’nda sanayi kuşağı olarak belirtilen alanda yer alan fabrika, 1950’li yıllara kadar faaliyetini sürdürdü.