ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, göreve geldikten sonra yaptığı ilk uluslararası ziyarette, Ukrayna'nın Rus işgaline karşı savunmasına yönelik finansmanın büyük ölçüde Avrupa ülkeleri tarafından sağlanması gerektiğini söyledi.
Hegseth, bu açıklamayı Suudi Arabistan'da Rusya ve ABD heyetleri arasındaki görüşmeler devam ederken yaptı. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance de Münih Güvenlik Konferansı'nda Avrupa'nın "kendi savunması için büyük bir adım atması gerektiğini" vurguladı.
Bu keskin politika değişikliği, Avrupa liderlerini alarma geçirdi ve Paris'te Rusya-Ukrayna savaşını ve kıtanın güvenliğini konuşmak üzere acil bir toplantı düzenlendi. Bu, Avrupa'nın güvenliği için ABD'ye ne kadar bağımlı olduğu ve tek başına ayakta kalıp kalamayacağı sorularını da beraberinde getiriyor.
ABD'nin Avrupa ile güç birliği yapmasının sebepleri neydi?
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) 1949 yılında eski Sovyetler Birliği'nin Avrupa'daki genişlemesini engellemek amacıyla kuruldu. ABD, ekonomik ve askeri açıdan güçlü bir Avrupa'yı Sovyet yayılmasını önlemede hayati bir unsur olarak gördü ve 2. Dünya Savaşı'nın yıkıcı etkilerinden sonra Avrupa ülkelerine büyük çaplı yardım sağladı. Bugün bazı Doğu Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere, 32 üyeden oluşan NATO'da ülkeler, birine saldırı olması halinde diğerlerinin onu savunması gerektiği konusunda anlaşmış durumda.
Ancak son gelişmeler doğrultusunda 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa için oluşturulan güvenlik mimarisi risk altında. ABD hâlâ NATO'nun bir parçası, ancak Avrupa liderleri, artık ABD'nin yardımına güvenemeyebileceklerinden endişe ediyor.
Avrupa ülkelerinin savunma harcamaları ne kadar?
NATO, üye ülkelerin milli gelirlerinin (GSYİH) en az yüzde 2'sini savunma harcamalarına ayırmasını istiyor. NATO'nun 2024 tahminlerine göre, Polonya üst üste ikinci yıl en fazla harcama yapan ülke oldu ve GSYİH'sinin yüzde 4,1'ini savunmaya ayırdı. Estonya yüzde 3,4 ile ikinci sırada yer alırken, ABD yüzde 3,4 ile üçüncü sırada bulunuyor ve son on yıldır bu seviyede harcama yapıyor. Birleşik Krallık ise yüzde 2,3 ile dokuzuncu sırada yer alıyor. Avrupa ve Kanada'daki NATO üyelerinin ortalama harcaması yüzde 2 olarak tahmin ediliyor.
'Avrupa Ordusu' kurulabilir mi?
ABD'nin yardımları çekme ihtimaline karşılık Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, bir "Avrupa Ordusu" kurulması çağrısında bulundu. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron uzun süredir Avrupa'nın ABD'ye bağımlılığını azaltmak için kendi askeri gücünü oluşturmasını destekliyor. Ancak bu fikir, AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Şefi Kaja Kallas tarafından hızla reddedildi.
Kent Üniversitesi'nden Uluslararası İlişkiler Profesörü Richard Whitman, Avrupa'daki NATO ülkelerinin Rusya gibi bir güce karşı savunma oluşturmaya yetecek kadar varlıklı olduğunu ancak asıl sorunun örgütlenme olduğunu söylüyor. Surrey Üniversitesi Avrupa ve İngiltere Merkezi'nin Kurucu Direktörü Prof. Amelia Hadfield'a göre, 'Avrupa Ordusu'nun Rusya gibi bir güce karşı kendini savunabilmesi "tamamen ihtimal dışı".
Avrupa'nın geleceği için ne anlama geliyor?
Avrupa'nın askeri kapasitesindeki boşluklar nedeniyle birçokları ABD'nin güvenlik desteğini çekme tehdidinden endişe ediyor. Eski NATO yöneticisi Camille Grand, Avrupalı ülkelerinin, sürdürülebilir ve kolektif bir ordu oluşturabilmek için harcamalarını ciddi şekilde artırmaya devam etmek zorunda kalacağını söylüyor. Bazıları ise Rusya'nın ABD'nin ilgisini başka yöne kaydırmasını test edip etmeyeceğinden endişeli.
Prof. Whitman, "Avrupa'nın ABD olmadan askeri olarak güvende olmasını hayal etmek zor" diyor. NATO, kurucu üyesi olmadan kim olduğunu çok hızlı bir şekilde belirlemek zorunda kalacak.