ABD Başkanı Joe Biden'ın önümüzdeki ay düzenleyeceği 'Demokrasi Zirvesi'ne Tayvan'ı davet etmesi Pekin yönetimini kızdırdı. Tayvan'ı kendi topraklarının bir parçası olarak gören ve bir ülke olarak tanımayan Çin'den, "Hata yapıyorsunuz" çıkışı geldi.

Washington-Pekin hattındaki son kriz, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 9-10 Aralık'ta düzenlenecek sanal zirvenin davetlilerini resmen açıklamasıyla patlak verdi. Biden'ın 'dünya çapında otoriterliğe karşı koyma, demokratik gerilemeye son vermeye yardımcı olma, insan hakları ve özgürlüklerin erozyonunu engelleme' amacıyla düzenleyeceği zirveye, 110 ülkenin davetli olduğu açıklandı. Davetliler arasında Rusya veya Çin yer almazken, Tayvan'ın listede bulunduğu görüldü. Türkiye'nin de zirveye davet edilmemesi geçtiğimiz haftalarda tartışma yaratmıştı.

ABD'den gelen davet, Tayvan'da memnuniyetle karşılandı. Tayvan'ın zirvede Washington'daki fiili büyükelçisi olan Hsiao Bi-khim ve Dijital İşler Bakanı Audrey Tang tarafından temsil edileceği duyuruldu. Açıklamada, "Ülkemizin 'Demokrasi Zirvesi'ne davet edilmesi, Tayvan'ın yıllar içinde demokrasi ve insan hakları değerlerinin ilerletilmesi için sergilediği çabaların teyididir" denildi.

Çin hükümeti ise ABD'nin bu adımına tepki gösterdi. Çin'in Tayvan İşleri Bürosu'nun sözcüsü Zhu Fenglian, daveti 'bir hata' olarak niteleyerek Pekin'in 'ABD ile Çin'in Tayvan bölgesi arasındaki herhangi bir resmi temasa karşı çıktığını' vurguladı. Sözcü, "Bu tavrımız net ve süreklidir. ABD'yi 'tek Çin' ilkesine ve üçlü anlaşmalara bağlı kalmaya çağırıyoruz" dedi. ABD'nin 'tek Çin' politikası bugüne dek, Pekin'in Tayvan üzerindeki hak iddiasını teslim etmek ancak tanımamak yönündeydi. 

Biden da Beyaz Saray'a gelmesinden bu yana 'tek Çin' ilkesine desteğini teyit etse de, Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile ay başında yaptığı görüşmede bu konudaki görüş ayrılıkları su yüzüne çıkmıştı. Biden zirvede, "Tayvan Boğazı'ndaki statükoyu değiştirme, barışın ve istikrarın altını oyma yönündeki tek taraflı girişimlere güçlü biçimde karşı çıktığını" söylemişti. Çin devlet ajansı Şinhua'nın haberine göre Şi de, "Tayvan'da bağımsızlık arayışında olanların ve onların ABD'deki destekçilerinin ateşle oynadığı" yanıtını vermişti.

İnsan hakları örgütleri, Biden'ın 'Demokrasi Zirvesi'nin davet edilen liderler üzerinde ne kadar etkili olabileceği konusunda şüpheli. Zira zirveye Fransa ve İsveç gibi 'olgun' sayılan demokrasilerin yanı sıra ülke içinde demokratik gerileme eleştirilerinin hedefindeki Filipinler, Hindistan ve Polonya gibi ülkelerin de liderleri davet edildi. Asya'dan Japonya ve Güney Kore'ye davet giderken, Tayland ve Vietnam çağırılmış değil. ABD müttefiki olan Türkiye ile Mısır'ın davet edilmemesi, Ortadoğu'dan da sadece İsrail ve Irak'ın çağırılması dikkat çekiyor.