2011'de 752 milyar dolar olan dolar bazında milli gelir, geçen sene 2023 hedefi olan 2 trilyon dolara yaklaşmak yerine 60 milyar dolar eriyerek 694 milyar dolara düştü.

2011 yılında seçim öncesi iktidar tarafından açıklanan 2023 hedefleri erişilebilir olmaktan çıktı.

Bu hedeflere göre 2023'te milli gelir 2 trilyon dolar, kişi başı gelir 25 bin dolar, ihracat 500 milyar dolar, işsizlik yüzde 5, istihdam edilen kişi sayısı 30 milyon olacaktı. Ancak 2015 rakamlarının belirginleşmesi ve yenisi açıklanan Orta Vadeli Program'da (OVP) 2018'e kadar öngörülen tahminler bu hedeflerin ulaşılamaz olduğunu gözler önüne serdi.

2023 hedeflerinin açıklandığı 2011'de Türkiye'deki büyüme oranı yüzde 8,9 iken bu rakam 2015'te yüzde 3,3 seviyesine geriledi. Keza dolar bazında milli hasıla da 2011'de 752 milyar dolar seviyesindeyken, bu rakam 2015'te 2023 hedefi olan 2 trilyon dolara yaklaşmak yerine yaklaşık 60 milyar dolar eriyerek 694 milyar dolara düştü. Kişi başına milli gelir de 2011'de 10 bin 444 dolar iken 2015'te 9 bin 290 dolara çekildi. 2023'te 1 trilyon dolar olması planlanan Türkiye'nin dış ticaret hacmi de 2011'de 375 milyar dolar seviyesindeyken bu rakam da 2015'te 25 milyar dolar eriyerek 350 milyar dolar oldu. Aynı hedeflerde yüzde 5'e düşmesi planlanan işsizlik oranı ise 2011'en bu yana geçen sürede düşmek yerine yükseldi. İşsizlik oranı 2011'de yüzde 9,2 iken 2015'te yüzde 10,3 seviyesinde seyretti. 

Açıklanan hedeflerde Türkiye'nin dünyanın ilk 10 Ekonomi arasına girmesi yer alıyordu. Bu hedeflerin açıklandığı 2011'de 18. sırada olan Türkiye geçen 5 yıla rağmen hâlâ aynı sırada. Bu konuya Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran net açıklama getiriyor: “Sanayileşmiş ülke olmak için orta yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerin, toplam üretimin en az yüzde 50'sini oluşturması şart. Ancak Türkiye'de bu oran yüzde 30. Amacımız bu oranı artırmak olmalıyken, maalesef mevcut teşviklerin yüzde 72,4'ü düşük ve orta düşük teknoloji yoğun sektörlere veriliyor. Yani Sanayi teşvik politikası orta yüksek ve yüksek teknolojili sektörlere destek getirmiyor. Mevcut mekanizma bizi sanayileşme seviyesine çıkarmaz. Hatta geri götürür.”

2023 hedeflerine giden yolda ipucu veren OVP'nin yeni halinde büyüme oranı yüzde 4'ten yüzde 4,5'e yükseltilmiş durumda. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel'e göre hükümetin bu rakamı yükseltmesinin ardında büyük ölçüde ücret artışları ile kimi kamu maaşlarına yapılacak zamların doğuracağı ek talep etkisi bulunuyor. OVP'de 2016 yılı için öngörülen yüzde 4,5'lik büyüme hedefinin aşırı iyimser olduğunu söyleyen CHP Genel Başkan Yardımcısı Selin Sayek Böke, yılda 4,5 milyon turist gönderen ve Türkiye'den yıllık 10 milyar dolarlık müteahhitlik hizmeti alan Rusya'yla yaşanan krizin büyümeyi yarım puan ila 1 puan aşağıya çekebileceğini düşünüyor. Dünyanın 2016 büyüme tahmini de yüzde 3,6'dan yüzde 2,9'a çekildi. Bunun Türkiye'nin ihracatını da aşağıya çekeceğine işaret eden Böke, yüzde 4,5'luk büyümenin iyimser olduğu, yüzde 3'ün dahi yakalanabileceği bir zeminin zor olduğunu kaydediyor.

2023 hedeflerini Hürriyet'teki köşesine taşıyan Ekonomi ve Finans Uzmanı Uğur Gürses, yüzde 5 işsizlik oranı hedefi için, “İşsizlik oranı yüzde 10'larda kalır, pek değişmez. Bu resim, hedef saptarken matematiğine bakılmadığına dair başka iyi bir örnek. Hem işgücüne katılımı yükseltecek, hem istihdamı yükseltecek ama işsizliği de yarıya düşürecek hedefin yegâne sorunu, modelinin olmaması.” değerlendirmesinde bulunmuştu.

 2015'te ihracat 144 milyar dolar oldu. 2023'te hedef 500 milyar dolar. Bu rakama ulaşmak için Türkiye'nin ihracatının yılda yüzde 16,8 büyümesi şart.

 2015'te nominal GSMH 694 milyar dolar oldu. 2023'te hedef 2 trilyon dolar. Bu rakama ulaşmak için nominal GSMH'nin yüzde 14,14 büyümesi gerekiyor.

 2015'te kişi başı milli gelir 9 bin 290 dolar oldu. 2023'te hedef 25 bin dolar. Bu rakama ulaşmak için kişi başı gelirin yüzde 13,17 artması gerekiyor.

 2015'te Türkiye'nin dış ticaret hacmi 350 milyar dolar oldu. 2023'te hedef 1 trilyon doların üzerine çıkmak. Bu rakamı aşmak için yılda en az yüzde 14,02 büyüme şart.

 2015'te turizm geliri 27,2 milyar dolar oldu. 2023'te hedef 50 milyar dolar. Bu rakama ulaşmak için yılda yüzde 7,66 büyüme sağlanmalı.

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek tarafından açıklanan yeni OVP'de ihracat rakamının da 2018'de 201 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor. ALB Forex Araştırma Uzmanı Eda Önder Öztürk, son 5 yıl ihracatın yıllık bazda ortalama 150 milyar dolar bandında gerçekleştiğine işaret ederek, şu değerlendirmeyi yapıyor: “2015 yılı rakamlarında keskin bir düşüş var. Yüzde 9 oranında gerileme söz konusu. Türkiye'nin ihracatının yüzde 40'ından fazlasını yaptığı Euro Bölgesi'ndeki ekonomik yavaşlama ve Euro/dolar paritesindeki gerileme, güney komşularımızdaki jeopolitik risklerin ticaret hacmini olumsuz etkilemesi ve önemli ihracat partnerlerimizden Rusya'nın yaşadığı sorunlar ihracatımızdaki azalmada etkin olan dışsal sebepler.” Türk mobilyacılarının ihracatın yüzde 41'ini komşu ülkelere yaptığını belirten Mobilya Sanayicileri Derneği (MOSDER) Başkanı İsmail Doğan'ın, “Komşu pazarlardaki sorunlar sebebiyle artık Güney Afrika, Güney Amerika, Uzakdoğu gibi uzak coğrafyalara ihracat yapmak zorundayız.” ifadeleri, ihracatçıların yaşadığı zorluklara işaret ediyor. İhracattaki bu gelişmelere karşılık petrol ve emtia fiyatlarındaki gerileme sebebiyle Türkiye'nin ithalat faturası 2015 yılında aşağıya çekildi. 2011'de, 240 milyar dolar olan Türkiye'nin ithalatı 2015'te 207 milyar dolara düştü. Bu rakamın 2023'te 625 milyar dolar olması hedefleniyor. 2023'te 1 trilyon dolar olması planlanan Türkiye'nin dış ticaret hacmi de 2011'de 375 milyar dolar seviyesindeyken, bu rakam da geçen yıl 25 milyar dolar eriyerek 350 milyar dolar oldu.

2023 hedeflerinde turizm sektörü için 50 milyon turist, 50 milyar dolar turizm geliri hesaplanmıştı. 2011'de gelen turist sayısı 31,4 milyon, gelir ise 19,1 milyar dolar idi. 2015'te ise turist sayısı 3 milyondan biraz fazla artarak 34,7 milyona, gelir ise 27,7 milyar dolara yükseldi. Ancak sektör uzmanlarına göre rakamlardaki artış yeterli düzeyde değil. Ayrıca ülkedeki terör sorunları sektörün geleceğini tehdit ediyor. İstanbul Sultanahmet'te gerçekleşen bombalı saldırının da etkisiyle turistler erken rezervasyon döneminde Türkiye'ye uzak duruyor. Firmaların bu yaz Türkiye'ye planladıkları seferleri tek tek iptal ediyor.

Prof. Dr. Seyfettin Gürsel / ZAMAN