Avrupa Konseyi ile Lozan Üniversitesi tarafından ortaklaşa hazırlanan ve 2016 yılında Avrupa cezaevlerinin durumunu gösteren istatistikler Strasbourg’da açıklandı. Veriler 1 Eylül 2016 tarihinde, Rusya dışındaki Avrupa Konseyi ülkelerinde 859 bin 102 tutuklu ve mahkûmun bulunduğunu gösteriyor. Bu sayıya Rusya da eklendiğinde toplam cezaevi nüfusu 1 milyon 505 bin 187’ye çıkıyor.

Avrupa’da 1 Ocak 2016 itibarıyla 100 bin kişiye ortalama 127 tutuklu düşüyor. Bu alanda en yüksek orana sahip ülkeler Gürcistan (256), Türkiye (244), Litvanya (244), Azerbaycan (236) ve Moldova (222). En düşük oranlara sahip ülkeler ise San Marino (6), İzlanda (37), Hollanda (51), Finlandiya (56) ve Danimarka (59).

Cezaevi nüfusları

İstatistiklere göre, 2016’da cezaevi nüfusu en çok artan ülkeler sırasıyla Bulgaristan (yüzde 10,8), Türkiye (yüzde 9,5), Çekya (yüzde 7,6), Sırbistan (yüzde 6,6) ve Danimarka (yüzde 5,5) oldu. Cezaevi nüfusu en çok azalan ülkeler ise İzlanda (yüzde 15,9), Kuzey İrlanda (yüzde 11,8), Litvanya (yüzde 11,1), Belçika (yüzde 10,1) ve Gürcistan (yüzde 6,7) olarak kaydedildi.

İstatistikler, 2006-2016 döneminde tutukluluk oranının en çok arttığı ülkenin Türkiye olduğunu gösteriyor. Bu dönemde Türkiye’de tutukluluk oranı yüzde 161,7 artış gösterdi. Avrupa Konseyi uzmanları Türkiye’deki artışın 2006’dan bu yana düzenli biçimde gözlemlendiğini söylüyor. Türkiye’yi bu alanda sırasıyla San Marino (yüzde 81,8) ve Arnavutluk (yüzde 66) izliyor. Aynı dönemde cezaevi nüfusu en çok azalan ülkeler ise Hollanda (yüzde 38,9), Estonya (yüzde 36,7) ve İsveç (yüzde 26,2).

Kapasite yetersizliği

Avrupa’da cezaevleri için en ciddi sorun kapasite yetersizliği. Avrupa Konseyi üyesi 47 ülkeden 13’ünde cezaevleri kapasitelerinin üstünde tutuklu ve mahkûm barındırıyor. Bu alanda en sorunlu ülkelerin başını Makedonya (100 kişilik kapasite için 132 tutuklu), Macaristan (132), Kıbrıs (127), Belçika (120), Fransa (117), Portekiz (109), İtalya (109), Sırbistan (109), Arnavutluk (108), Çekya (108), Romanya (106) ve Türkiye (103) çekiyor.

Bir diğer sorun da intihar. Avrupa ceza infaz kurumlarındaki ölüm oranı 2015 yılında 10 bin’de 31 olarak kaydedildi. Ölümlerin yüzde 15,6’sı intihardan kaynaklanıyor. İntihar edenlerin yüzde 32’sini henüz yargılanma süreci tamamlanmamış olanlar oluşturuyor.

2016 verilerine göre, Avrupa ceza infaz kurumlarındaki tutukluların yüzde 20’sini haklarında henüz mahkûmiyet kararı verilmemiş tutuklular oluşturuyor. On yıldan fazla mahkûmiyet cezası olanlar ise toplam cezaevi nüfusunun yüzde 13’üne eşit. Toplam tutuklu oranının sadece yüzde 5,3’ü kadınlardan oluşuyor. Bu oran Türkiye’de 3,8 olarak gösteriliyor.  

Tutukluluk süreleri

Avrupa genelinde 2015 yılında ortalama tutukluluk süresi 8,5 ay, geçici tutukluluk süresi ise 3,5 ay olarak kaydedildi. Aynı yıl Avrupa genelinde 10 bin tutukludan sadece 1’inin firar ettiği belirtiliyor. 

Suç kategorileri

İşlenmiş suç temelinde hırsızlık yüzde 18,9’la tutuklular arasında ilk sırada geliyor. Hırsızlıktan mahkûm olmuşların en yoğun olduğu ülkeler Gürcistan, Bulgaristan, Monako, Slovenya ve Türkiye. Bu suç kategorisini uyuşturucu (yüzde 17,5), şiddet kullanarak hırsızlık (yüzde 12,6) ve cinayet (yüzde 12,1) izliyor. Bu yıl ilk defa trafik suçlarından hapiste olanlarla ilgili istatistiklere de yer verildi. Bu suç kategorisindekiler toplam cezaevi nüfusunun yüzde 2,6’sını oluşturuyor.

Tutuklular için harcama

Avrupa ülkeleri 2015 yılında ceza infaz kurumları için toplam 18 milyar 831 milyon 430 bin 746 euro harcama yaptı. Aynı dönemde Avrupa’da tutuklu başına günlük ortalama harcama 108 euro 59 cent olarak kaydedildi. Ortanca (medyan) değer dikkate alındığında bu meblağın Avrupa geneli için 51 euro olduğu belirtiliyor.

Tutuklu başına günlük en fazla harcama yapan ülkeler sırasıyla San Marino (707 euro), İsveç (359 euro), Norveç (344 euro), Hollanda (250 euro) ve Lüksemburg (222 euro). En az harcama yapan ülkeler ise Moldova (6 euro), Ermenistan (11 euro), Azerbaycan (12 euro), Makedonya (13 euro 30 cent) ve Arnavutluk (13 euro 93 cent). Türkiye de tutuklu başına günlük ortalama 21 euro harcamayla listenin alt sıralarında yer alıyor.