Yasak hukuksuz şekilde sürdürülür ise AİHM başvurularında AYM’nin emsal kararı göz önüne alınacak. Hukukçular, uluslararası mahkemenin tartışma konusu yapmadan başvuruları AİHS’in 1 Nolu protokolünün 2. maddesindeki ‘eğitim hakkı’ kapsamında göreceği konusunda hemfikir.

Ana­ya­sa Mah­ke­me­si'nin ders­ha­ne­le­ri ka­pa­tan ya­sa­yı ip­tal et­me­si­nin ar­dın­dan Mil­li Eği­tim Ba­kan­lı­ğı'nın ya­sa­ğı sür­dü­re­ce­ği id­di­ala­rı üze­ri­ne hu­kuk­çu­lar­dan önem­li uya­rı­lar gel­di. Ka­ra­rın uy­gu­lan­ma­ma­sı ha­lin­de bu yıl sı­nav­la­ra ha­zır­la­na­cak öğ­ren­ci ve ve­li­le­rin dev­let aley­hi­ne mil­yon­lar­ca li­ra­lık taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­le­ce­ği be­lir­til­di.

AYM'nin ge­rek­çe­li ka­ra­rın­da, ders­ha­ne­le­rin eği­tim hak­kı kap­sa­mın­da ol­du­ğu­nu be­lir­ten hu­kuk­çu­lar, ka­rar­da “Ü­ni­ver­si­te­ye gi­riş sı­na­vı­na ders­ha­ne­le­rin eği­tim ver­me­si Ana­ya­sa'nın eği­tim hak­kı kap­sa­mın­da­dı­r” de­nil­di­ği­ne dik­kat çek­ti. Ka­ra­rın uy­gu­la­ma­ma­sı­nın ‘A­na­ya­sa'da­ki eği­tim hak­kı­nın en­gel­le­nmesi­’ ola­ca­ğı­ be­lirt­ildi.

AYM'nin ders­ha­ne­le­rin ver­di­ği hiz­me­ti Ana­ya­sa ve Av­ru­pa İn­san Hak­la­rı Söz­leş­me­si’ne (AİHS) uy­gun ola­rak eği­tim hak­kı kap­sa­mın­da gör­dü­ğü­nü vur­gu­la­yan hu­kuk­çu­lar, MEB'in ders­ha­ne ya­sa­ğı­nı de­vam et­tir­me­si­nin ka­nun dı­şı ola­ca­ğı­na dik­kat çe­ki­yor. 2015-2016 eği­tim yı­lın­da LYS ve TE­OG sı­nav­la­rı­na ders­ha­ney­le ha­zır­lık hak­kın­dan ya­rar­lan­ma­sı en­gel­le­nen öğ­ren­ci­ler AYM'ye son­ra da AİHM'e eği­tim hak­kı­ ih­la­li ge­rek­çe­siy­le baş­vu­ra­bi­le­cek.

İp­tal ka­ra­rı­nın uy­gu­lan­ma­ma­sı ha­lin­de Tür­ki­ye aley­hi­ne yüz binlerce ih­lal da­vası açı­la­bi­le­cek. Dev­le­tin mil­yon­lar­ca li­ra taz­mi­nat öde­me­si gün­de­me ge­le­cek. AYM, ders­ha­ne­le­rin 1 Ey­lül 2015 iti­ba­riy­le ka­pa­tıl­ma­sı­nı ön­gö­ren ya­sa de­ği­şik­li­ği­ni, ‘A­na­ya­sa'nın te­mel hak ve hür­ri­yet­le­rin sı­nır­lan­dı­rıl­ma­sı, eği­tim hak­kı ve ça­lış­ma ve te­şeb­büs hür­ri­ye­ti­nin ih­la­li­’ ola­rak de­ğer­len­dir­di.

Yük­sek Mah­ke­me, 24 Tem­muz 2015’te Res­mi Ga­ze­te'de ya­yım­la­nan ge­rek­çe­li ka­ra­rın­da, ders­ha­ne­le­rin öğ­ren­ci­le­rin eği­tim hak­kı­na kat­kı­da bu­lun­du­ğu­na vurgu yap­tı. Ka­rar­da, “Ki­şi­le­rin oku­l ve­ya yük­se­köğ­re­ti­me gi­riş sı­nav­la­rı­na ha­zır­lık ama­cıy­la ka­nu­na uy­gun ve­ri­len  okul dı­şı eği­tim al­ma­la­rı, Ana­ya­sa­’nın 42. mad­de­sin­de gü­ven­ce al­tı­na alı­nan eği­tim hak­kı kap­sa­mın­dadır” ifa­de­si dik­kat çek­ti.

MEB’in ya­sa­ğı sür­dür­me­si du­ru­mun­da mah­ke­me ka­ra­rı­nı uy­gu­la­ma­ma ve eği­tim hak­kı­nı en­gel­len­me suç­la­rı­nı iş­le­yeceği be­lir­til­di.

AYM ve AİH­M’­in ‘e­ği­tim hak­kı­nın ih­la­li­’ id­di­asıy­la ya­pı­la­cak bir baş­vu­ru­yu tar­tış­ma ko­nu­su et­me­den doğ­ru­dan AİHS 1 No­lu pro­to­ko­lün 2. mad­de­sin­de dü­zen­le­nen eği­tim hak­kı kap­sa­mın­da gö­re­ce­ği kay­de­dil­di. Ve­li­ler ve öğ­ren­ci­le­rin, eği­tim hak­kı ihlali ge­rek­çe­siy­le açtığı da­va­lar­da AYM'nin 2014-88 esas sa­yı­lı ka­ra­rı em­sal gös­te­re­rek taz­mi­nat is­te­ye­bi­le­ce­ği kay­de-­dil­di.

Hu­kuk­çu­lar, “Bu ka­ra­ra rağ­men eği­ti­me tak­vi­ye kur­sun önü­ne ge­çi­le­mez. Ve­li­le­re kar­şı ya­sak de­vam et­ti­ri­lir­se ida­re mah­ke­me­le­rin­de tam yar­gı da­va­la­rı açı­la­cak­tır. İda­re mah­ke­me­le­ri bu em­sal ka­rar doğ­rul­tu­sun­da tek ya­pa­cak­la­rı da­va di­lek­çe­le­ri­ni esa­sa kay­de­de­rek taz­mi­na­ta hük­met­mek ola­cak­tır. Ay­rı­ca ke­sin bir mah­ke­me ka­ra­rı­nın uy­gu­lan­ma­ma­sı taz­mi­nat mik­ta­rı­nı ar­tı­ran baş­ka bir hu­sus ola­rak ka­rar­lar­da ye­ri­ni ala­cak­tı­r” de­ğer­len­dir­me­si yap­tı.

AYM'nin dershanelerin kapatılmasını iptal eden kararında, devletin eğitim hakkı çerçevesinde hizmet veren özel teşebbüslerle ilgili yükümlülükleri konusunda tespitler yer aldı. Kararda, “Kişilerin eğitim ve öğrenim hakları ile teşebbüs hürriyetini ortadan kaldıracak, kullanılamaz hale getirecek ya da ölçüsüzce sınırlandıracak düzenlemeler getirilemez. Bu alana demokratik toplum düzeni yönünden zorunlu olmadıkça devletin müdahale etmemesi gerekir” denildi.

AYM kararında, dershanelerin eğitim ve sınav sisteminin yol açtığı bir sonuç olduğuna dikkat çekildi. “Devletin de yasal statüye kavuşturduğu dershanelerin doğurduğu sakıncaları önleyici tedbirler almak yerine, bu kurumların kapatılması yoluna gidilmesi, kişilerin sınavlara hazırlık kapsamında özel kurumlardan eğitim desteği alma imkânını ortadan kaldırmakta, eğitim ve öğrenim hakkını ihlal etmektedir” denildi. Yasaklayıcı bir yöntemle dershanelerin kapatılmasının, teşebbüs özgürlüğüne demokratik toplum düzeninde gerekli olmayan ölçüsüz bir sınırlama niteliğinde olduğu ifade edildi.

Prof. Dr. Er­san Şen, AY­M’­nin ders­ha­ne­ ka­ra­rı­nın ile­ri­ye dö­nük iş­le­ye­ce­ği­ni be­lir­te­rek ek­sik­lik­le­rin gi­de­ril­me­me­si du­ru­mun­da çok yön­lü taz­mi­nat da­va­la­rı açı­la­bi­le­ce­ği­ni söy­le­di.

Yük­sek Mah­ke­me­’nin ip­tal et­ti­ği ka­nun­lar­dan son­ra Mec­li­s’­e sü­re ver­di­ği­ni be­lir­ten Şen, “İp­tal ka­rar­la­rı­nın ar­dın­dan boş­luk ol­ma­sın di­ye Mec­li­s’­e bu sü­re ve­ri­lir. An­cak AYM, ders­ha­ne­le­re iliş­kin da­va­da bu­nu uy­gu­lan­ma­dı. Çün­kü AYM, ken­di­si­ne baş­vu­rul­du­ğu an­da ya­ni en baş­ta yü­rür­lü­ğü dur­dur­ma ka­ra­rı ver­me­di. Ara­dan uzun za­man geç­ti­ği için de Mil­li Eği­tim Ba­kan­lı­ğı ‘ka­nun uy­gu­lan­dı ha­yat­ta kal­dı­’ de­di­” ifa­de­le­ri­ni kul­lan­dı. Mec­li­s’­in der­hal top­lan­ma­sı ge­rek­ti­ği­ni be­lir­ten Şen şöy­le de­vam et­ti: “Mec­lis, or­ta­ya çı­kan boş­lu­ğu, var­sa za­rar ve zi­yan­la­rı, ek­sik­lik­le­ri gi­de­rip ders­ha­ne­ler fa­ali­yet­le­ri­ne de­vam ede­cek­se de hu­ku­ki da­ya­nak­la­rı­nı oluş­tur­mak için ka­nun çı­kar­ma­lı.

Ge­ri­ye dö­nük taz­mi­nat da­va­sı açı­la­maz. Çün­kü ka­nun meş­ru bir Mec­li­s’­in çı­kar­dı­ğı ka­nun­dur. Ama AYM ka­ra­rı doğ­rul­tu­sun­da boş­luk­lar gi­de­ril­mez­se ile­ri­ye dö­nük za­ra­ra uğ­ra­ya­cak her­ke­sin taz­mi­nat ta­lep et­me hak­la­rı ola­cak­tır.”

Ceza avukatı Sinan Topçu, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yasanın şekil yönüne dayanarak Anayasa’ya aykırı bir uygulamada ısrar ettiğini söyledi. Topçu, “Bakanlık AYM’nin iptal kararının ardından yeni bir düzenleme gerekeceğinin arkasına sığınarak adım atmıyor.

Ancak bu yanlışta ısrar edilmesi, geciktirilmesi ve sürdürülmesi halinde öğretmeninden öğrencisine kurumlara kadar zarar gören herkesin tazminat davası açma hakkı var. AYM kararına dayandırılarak Türkiye AİHM nezdinde tazminata mahkum olabilir” diye konuştu.

Ce­za avu­ka­tı Hay­ret­tin Açık­göz, AYM ka­ra­rı­nın ha­va­da kal­ma­ma­sı ge­rek­ti­ği­ni be­lirt­ti. “Yü­rüt­me­nin kö­tü ni­yet­le dü­zen­le­me yap­ma­ma­sı ha­lin­de öğ­ren­ci­ler ve ders­ha­ne­ler za­rar gör­dük­le­ri­ni be­lir­te­rek taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­lir­le­r” de­di.

Açık­göz şunları söyledi: “AYM ders­ha­ne­le­rin ka­pa­tıl­ma­sıy­la il­gi­li ya­sa­yı açık­ça ip­tal et­ti. İp­tal ka­ra­rın­dan son­ra es­ki ya­sa yü­rür­lü­ğe gir­mi­yor. Bu du­rum­da ya­sa­ma­nın ye­ni­den ya­sa yap­ma­sı ge­re­ki­yor. An­cak bu­ra­da­ki boş­luk ne­de­niy­le ders­ha­ne­ler fa­ali­yet gös­te­re­mez te­zi doğ­ru de­ğil­dir. Çü­kü ser­best te­şeb­büs hak­kı var­dı­r.”

Prof. Dr. Metin Günday, Milli Eğitim Bakanlığı’nın AYM kararının aksine adım atması halinde hukuki olarak sorumlu olacağını ve engellemenin cezai sorumluluk doğuracağını belirtti. Günday, “Kararı hiçe saymak en bariz şekilde görevi kötüye kullanmaktır.

Faaliyeti devam eden dershaneler öğrenci kaydedebilirler. Engelleyenler de tazminata mahkûm olur. Öğrenciler de tazminat yoluna başvururlar” dedi. AYM kararlarının herkesi bağladığına dikkat çekti.

“AYM açıkça Anayasa’ya aykırı dedi. Kanun iptal edildi, yürürlükten kalktı” şeklinde konuştu.

Ev­ren­sel Hu­kuk­çu­lar Plat­for­mu Baş­ka­nı Ha­san Bas­ri Ak­soy, AYM ka­ra­rın­dan son­ra Mil­li Eği­tim Ba­kan­lı­ğı­’nın

dü­zen­le­me yap­ma­ma­sı ha­lin­de za­rar gö­ren­le­rin taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­le­ce­ği­ni söy­le­di.  

Ders­ha­ne­le­rin en­gel­len­me­si ha­lin­de çok sa­yı­da taz­mi­nat da­va­sı açı­la­bi­le­ce­ği­ne işa­ret eden Ak­soy, “Sı­nav­lar kalk­ma­dan ders­ha­ne­le­rin ka­pa­tıl­ma­sı fır­sat eşit­li­ği­ne ay­kı­rı ola­ca­ğın­dan her­han­gi bir ve­li da­va yo­lu­na gi­de­bi­lir. Hat­ta dü­şük pu­an alan­lar bi­le en­gel­len­di­ği ge­rek­çe­siy­le bu yo­la baş­vu­ra­bi­li­r” de­di.

Prof. Dr. Levent Köker, AYM kararına rağmen Milli Eğitim Bakanlığı’nın tutumunu devam ettirmesi halinde zarar görecek olanların tazminat talep etme hakları olduğunu söyledi.

Köker, “Bence tazminat davası gayet açabilirler. Bu sebepten ötürü öğrenciler ve kurumlar ‘Hakkımız kayboldu’ derlerse sorun olamaz. Öncelikle idari yargıya müracaat ederler. Bakanlığın ısrarlı tutumları karşısında ise AYM’ye konuyu bireysel başvuru yoluyla yeniden taşıyabilirler” ifadelerini kullandı.

Bugün