Teb­li­gat bi­le ya­pıl­ma­yan, eği­ti­mi ta­mam­la­mış ama işe gir­me­miş genç er­kek­le­re dev­let ta­ra­fın­dan ay­lık 306 li­ra prim bor­cu çı­ka­rıl­dı. 6 bin li­ra­ya va­ran prim bor­cu ile şo­ka uğ­ra­yan iş­siz genç­ler için ge­lir tes­ti­ne gi­re­rek prim öde­mek­ten kur­tul­ma im­kâ­nı da bu­gün (30 Ey­lül) so­na eri­yor.

Sos­yal Gü­ven­lik Ku­ru­mu­’nun ya­sa ge­re­ği ver­di­ği ve da­ha ön­ce uzat­ma ka­ra­rı da al­dı­ğı ge­lir tes­ti uy­gu­la­ma­sı için ver­di­ği sü­re bu­gün do­lu­yor. Dü­zen­le­me­ye gö­re li­se me­zun­la­rı için 20, iki yıl­lık ön li­sans ve üni­ver­si­te me­zun­la­rı için 25 ya­şı­nı dol­du­ran er­kek­le­rin ge­lir tes­ti­ne gir­me­si ge­re­ki­yor. Ge­lir tes­ti­ne gi­ren­le­rin eko­no­mik du­ru­mu­na ba­kı­la­rak, si­gor­ta pri­mi­ni dü­şük öde­me­si ve­ya du­ru­ma gö­re öde­me­me­si için il­gi­li mev­zu­ata baş­vu­ru­lu­yor. So­run ise tam da bu nok­ta­da or­ta­ya çık­tı.

Ge­lir tes­ti­ne gir­me­si ge­re­ken­le­re teb­li­gat ya­pıl­ma­dı. Bu ne­den­le va­tan­daş bu zo­run­lu­luk­tan ha­ber­dar ola­ma­dı. Kap­sa­ma gi­ren­ler eğer bir has­ta­ne­ye git­tiy­se ya da e-dev­let uy­gu­la­ma­sı­na gi­re­rek du­ru­mu­nu kon­trol et­tiy­se bu zo­run­lu­luk­tan ha­ber­dar ola­bil­di. Bu yo­la baş­vu­ran­la­rın sa­yı­sı sı­nır­lı kal­dı­ğı için ge­lir tes­ti­ne ka­tı­lım da sı­nır­lı sa­yı­da ger­çek­leş­ti. Bir baş­ka sı­kın­tı da ge­lir tes­ti­nin ya­pı­la­ca­ğı yer ko­nu­sun­da ya­şan­dı. Yer, sos­yal yar­dım­laş­ma va­kıf­la­rı ola­rak be­lir­len­di. Sos­yal yar­dım­la­rın ya­pıl­dı­ğı kay­ma­kam­lık­lar­da­ki bu bi­rim­ler pek çok va­tan­daş ta­ra­fın­dan bi­lin­me­di­ği için, genç­ler ge­lir tes­ti yap­tır­ma­sı ge­rek­ti­ği­ni duy­sa­lar bi­le ne­re­ye gi­de­cek­le­ri­ni bi­le­me­di­ler.

Res­mi ra­kam­la­ra gö­re bir ön­ce­ki son bi­tiş ta­ri­hin­de kap­sa­ma gi­ren 7 mil­yon ki­şi ge­lir tes­ti­ne gir­me­di. Bu sa­yı­ya li­se me­zu­nu olup da da­ha son­ra üni­ver­si­te­ye baş­la­yan bir gru­bun da da­hil ol­du­ğu be­lir­ti­li­yor.

Ye­ni uzat­ma­da ge­lir tes­ti­ne gi­ren bir grup­la bir­lik­te mik­tar­da çok kü­çük bir azal­ma ya­şan­mış ola­bi­le­ce­ği belirtiliyor. Ama top­lam­da gün­cel sa­yı­nın yi­ne 7 mil­yon ci­va­rın­da ka­la­ca­ğı ifa­de edi­li­yor.

Mağduriyetin yalnızca eğitimini tamamladığı halde iş bulamayan değil, yurtdışında eğitim görüp ülkeye döndüğü için sistemde görünmeyen gençlerde de yaşandığı bildirildi. Hem işsiz hem de yurtdışında burslu ya da farklı bir şekilde eğitim alıp gelmiş gençler, eğitimini zamanında tamamlayanlar veya okula erken başlayanlar, 6 bin liraya varan prim borcu ile karşılaştı.

Sos­yal Gü­ven­lik Uz­ma­nı Saa­det­tin Or­han ko­nu­yu şöy­le de­ğer­len­dir­di: “1 Ocak 2012 ta­ri­hi iti­ba­riy­le Zo­run­lu Ge­nel Sağ­lık Si­gor­ta sis­te­mi baş­la­dı. Sos­yal Gü­ven­ce kap­sa­mın­da ol­ma­yan va­tan­daş­la­ra, teb­li­gat ya­pıl­ma­dı. Va­tan­daş­la­rın ken­di­le­ri bu­lun­duk­la­rı il­çe­ler­de­ki kay­ma­kam­lık­la­ra ge­lir tes­ti için baş­vur­ma­sı ge­re­ki­yor­du. Bir­çok ki­şi bu­na baş­vu­ra­ma­dı ta­bi.

Ha­be­ri olup baş­vu­ran­lar da dü­zen­li ola­rak pri­mi­ni öde­me­di ve­ya öde­ye­me­di. İş­siz bir ki­şi, ge­lir tes­ti­ne baş­vur­ma­dı­ğı için ve­ya baş­vur­sa bi­le çı­kan pri­mi öde­ye­me­di­ği için bu­gü­ne ka­dar borç bi­rik­miş ol­du. Bu şe­kil­de 5-6 bin TL bor­cu bi­rik­miş olan­lar var. Ge­lir Tes­ti­ne baş­vur­mak için 30 Ey­lül Çar­şam­ba gü­nü (bu­gün) son ta­rih. Ge­lir Tes­ti­ne baş­vu­rur­lar­sa; tek­rar bir ge­lir­le­ri göz­den ge­çi­ri­li­yor bu ki­şi­le­rin, eğer en dü­şük ge­lir se­vi­ye­sin­de ise­ler ya­ni as­ga­ri Üc­re­tin 1/3’ün­den da­ha az ise ki­şi ba­şı ge­lir. Bi­rik­miş GSS borç­la­rı si­li­ni­yor. Da­ha yük­sek ise han­gi se­vi­ye­de çık­mış ise o se­vi­ye­nin pri­mi­ni öde­mek zo­run­da­lar. Ya­ni bun­dan kur­tul­ma, ka­çış yo­lu yok. Eğer ge­lir tes­ti­ne de git­mez­ler­se za­ten borç­la­rı ke­sin­leş­miş olu­yor.

Bun­dan son­ra­ ic­ra yo­lu ile tah­si­lat al­ter­na­ti­fi ka­lı­yor. Ge­lir se­vi­ye­le­ri­nin yan­lış he­sap­lan­dı­ğı­nı dü­şü­nü­yor­lar­sa da­va aça­bi­lir­ler. Borç ya­sa­ya da­ya­na­rak çı­ka­rıl­dı­ğı için bor­cu ip­tal için bir da­va söz ko­nu­su ol­maz. En faz­la ko­nu Ana­ya­sa Mah­ke­me­si­’ne gö­tü­rü­le­bi­lir. Bi­rey­sel ma­na­da da­va aça­cak­lar­sa, ge­lir­le­ri­nin yan­lış he­sap­lan­dı­ğı­nı, ha­ta­lı he­sap­lan­dı­ğı­nı id­di­a ede­rek da­va aça­bi­lir­ler.”

Devletin prim borçlarını yeniden yapılandırma yasası gereği 30 Nisan’a kadar başvuru yapanlara borçlarını yeniden yapılandırma imkânı tanınıyordu. Süre geçtiği için, tebligat yapılmadığı halde işsizken borç çıkarılan gençler için bu imkân da kalmamış oldu.

Öte yandan Genel Sağlık Sigortası kapsamında eğitimini tamamlamış ve çalışmayan kadınlar ise babaları ya da eşlerinin sağlık sigortalarından yararlanabiliyor.