Türkiye, petrol ihtiyacının yüzde 92’sini dışarıdan karşılıyor. Özellikle petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynaklarında dışa bağımlı olan Türkiye, küresel alanda 30 dolar seviyesinin altına gerileyen petrole pompa başında hâlâ en fazla ücreti ödeyen ülke.

Petrol için, “Sudan ucuz” deyiminin kullanılmaya başlandığı şu günlerde, vatandaş ısrarla dünyanın en pahalı benzinini kullanma mecburiyetinde bırakıladursun, Türkiye’nin enerji ithalatı 3 yılda yaklaşık 63 milyar dolar azaldı. Benzine ödediğimiz miktarın yüzde 66’sı vergi olarak devletin kasasına giderken, Türkiye bu alanda Avrupa ülkeleri arasında liderliği elinde bulunduruyor. /05

Ham petrolün varil fiyatının 8 yılda 5 katı düşmesi pompa fiyatlarını etkilemediği gibi İstanbul’daki toplu taşıma sistemini de etkilemedi. Türkiye’nin ham petrol ithalatından kaynaklanan milyarlarca dolarlık kârını görmezden gelen UKOME, İETT, Otobüs A.Ş. ve Özel Halk Otobüsleri ile raylı ve deniz ulaşım sistemlerinde uygulanacak ücret tarifesi yeniden düzenledi. Bugünden itibaren geçerli olacak yeni tarifeye göre tam bilet 2,30 TL’ye, öğrenci 1,15 TL’ye, indirimli 1,65 TL’ye çıktı. Tam aylık mavi kart 185 TL, , indirimli öğrenci aylık mavi kart ise 80 TL olarak belirlendi.

Siyasi çıkmazlar ve bölgesel krizler karşısında tepkisini hızlı bir şekilde gösteren ham petrol, tüm dünyada dibe vururken, Türkiye’de akaryakıt fiyatları bu durumdan neredeyse hiç etkilenmiyor.

HAM  petrolün varil fiyatı Haziran 2014 ile Ocak 2016 arasında ortalama yüzde 74 düştü. Aynı dönemde uluslararası piyasada benzin fiyatı yüzde 60 düşerken Türkiye’de bunun pompaya yansıması yüzde 16 oldu. Enerjide dışa bağımlı olan ülkelere yarayan bu düşüş özellikle Türkiye’yi ekonomik olarak olumlu etkilerken, ülkedeki araç sahiplerinin dünyanın en pahalı benzinini kullandığı gerçeği ise yıllardır olduğu gibi değişmedi.

Hükümetin, orta vadeli programı (OVP) verilerine göre Türkiye 2014 yılında 54,9 milyar dolarlık enerji ithalatı yaptı. 2014 yılında yayınlanan OVP’de 2015 yılı için öngördüğü enerji ithalatını 57,3 milyar dolarlık tahminini 41,1 milyar dolara çekmişti. OVP, 2016 yılı için belirlenen ithalat beklentisini ise 60,1 milyar dolardan, 39,2 milyar dolar seviyesine çekti. OVP’nin tahminlerinin tutması halinde 2016 yılında 20.9 milyar dolar azalmış olacak. Bu rakamlara göre düşüşün birincil sebebi olan ham petrol fiyatlarının etkisiyle, Türkiye’nin enerji ithalatındaki toplam kârı 2016 tahminlerinin de tutması şartıyla 3 yıllık dönem için 63 milyar doları buluyor. Bu rakam, Türkiye’nin bir yıllık toplam enerji ithalatından daha fazla. Petrol fiyatlarındaki düşüş trendinin devam ediyor olması, OVP’nin 2016 tahminlerinin de tutacağına işaret.

 2008 yılında petrolün varil fiyatı 150 dolara yaklaşmışken Türkiye’deki benzin fiyatı 3 lira 61 kuruştu. 2016 yılında petrolün varil fiyatı 30 doların altına indi. Benzin fiyatı ise 4 lira 23 kuruş civarında. Benzin fiyatlarına zam yapılırken petrolün varil fiyatındaki artış birinci gerekçe idi. Buna karşın petrolün fiyatı yaklaşık yüzde 500 oranında düştüğü şu günlerde, bunun pompaya sınırlı seviyede yansıması, akaryakıttan alınan fahiş vergileri bir kez daha gündeme getirmiş oldu.

Dünyada ham petrol fiyatları gerilerken, Türkiye benzindeki vergi yüküyle Avrupa Birliği’nde lider oldu. Benzin içindeki vergi yükü aralık ayında yüzde 66’ya yükseldi. Bu oran 28 AB ülkesi içinde sadece Hollanda’da uygulanıyor. AB ortalaması ise yüzde 59. 2014 yılı Ekim ve Kasım aylarında benzin içindeki verginin ağırlığı yüzde 61-62 düzeyindeydi. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) aralık ayına ilişkin “Petrol Piyasası Fiyatlandırma Raporu”na göre, benzinin vergisiz fiyatı kasım ayında 1.27 lirayken, aralıkta 1.01 liraya geriledi. Vergi ile diğer dağıtıcı ve bayi kârları eklendiğinde kasım ayında 4.66 olan fiyat, aralıkta 4.32 liraya geriledi. Aralık ayında oluşan 4.32 liralık benzinin 2.84 lirası, vergiden oluştu. Benzinin satış fiyatının yüzde 65.74’ü vergiden oluşurken, ürün maliyeti yüzde 23.29, piyasada faaliyet gösteren şirketlerin brüt kâr marjı yüzde 10.97 oldu. Yani maliyetin yaklaşık 2.5 katı oranında vergi alındı.

Türkiye 1,5 yıl öncesinde ithal ettiği ham petrolün varili başına 115 dolar öderken, bu miktar toplamda günlük 63 milyon 700 bin dolara tekabül ediyordu. Fiyatların Ocak 2016 itibariyle 27 dolar seviyesine inmesiyle günlük ham petrol ithalatı 15 milyon dolar seviyesine kadar düştü. Bu sebeple, günlük petrol ithalat faturasında 48 milyon 475 bin lirayı bulan bir düşüş meydana geldi.

Dünya Bankası’nın her üç ayda bir yayımlanan “Emtia Piyasaları Görünüm Raporu”nun Ocak 2016 sayısında, ham petrol fiyatlarının gelişen ekonomilerde devam eden yavaşlama, İran’ın ihracata beklenenden daha önce başlayabileceği, ABD üretiminin direncini koruması ve ılıman geçen kış mevsimi nedeniyle düşmeye devam ettiği ifade edildi. Raporda, 2015’te yüzde 47 gerileyen ham petrol fiyatlarının 2016’da yüzde 27 daha değer kaybedebileceği belirtilirken varil başına fiyat tahmini 51 dolardan 37 dolara revize edildi. Raporun başyazarı Dünya Bankası Kıdemli Ekonomisti John Baffes, “Düşük petrol ve emtia fiyatları, muhtemelen bir süre daha bizimle olacak” dedi.

Ham petrolün varil fiyatının 8 yılda 5 katı düşmesi pompa fiyatlarını etkilemediği gibi, İstanbul’daki toplu taşıma sistemini de etkilemedi. Türkiye’nin ham petrol ithalatından kaynaklanan milyarlarca dolarlık kârını görmezden gelen İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME), İETT, Otobüs A.Ş ve Özel Halk Otobüsleri ile raylı ve deniz ulaşım sistemlerinde uygulanacak ücret tarifesi yeniden düzenledi. Bugünden itibaren geçerli olacak yeni tarifeye göre tam bilet 2,30 TL’ye, öğrenci 1,15 TL’ye, indirimli 1,65 TL’ye çıktı. Tam aylık mavi kart 185 TL, , indirimli öğrenci aylık mavi kart ise 80 TL olarak belirlendi.

MİLLİ GAZETE