“Ellili, altmışlı yıllarda şöyle böyle bizim düşünce dünyamızı yansıtan, ruh ve mana köklerimize yabancı olmayan mecmuaların, kitapların sayısı bir hayli azdı. İnsan gününün beş altı saatini okumaya ayırsa piyasaya çıkan hemen her eseri okuyabilirdi. Fakat günümüzde -ister ticaret yapmak isterse ilim ve fikir hayatına katkıda bulunmak için olsun- o kadar çok eser neşrediliyor ki bunları takip etmek, okumak gerçekten çok zor. Buna karşılık insanı meşgul edecek, zihni dağıtacak meşgaleler de oldukça fazla. Bu açıdan, okunacak kitaplar konusunda olabildiğince seçici olmakta fayda var. Bizler, iman ve İslâm’la ilgili meseleleri ele alan, ruh ve mana köklerimizle irtibatlı olan eserlere öncelik vermeliyiz. En lüzumlu eserlerden başlayarak okuma faaliyetlerimizi devam ettirmeliyiz.” Diyor kıymetli büyüğümüz. 

Dünyanın dört bir yanında devam eden hemen her yaşın nasiplendiği programların olduğu bu günlerde, okumanın her türlüsünün ne kadar kıymetli olduğunu zaten biliyoruz. Ama yine de okumalarımızı yaparken ekrandan okumak mı basılı kitaptan okumak mı daha sağlıklı ve kalıcıdır? Sorusu akla gelebiliyor.

Okumanın en iyi yolu kişisel tercihlerinize ve ihtiyaçlarınıza bağlı olduğundan herkese uyacak tek bir cevap yoktur. Gerçek şu ki hem ekrandan hem de kâğıttan okumanın artıları ve eksileri vardır. Ancak araştırmalar, kâğıt üzerinden okumanın, ekrandan okumaya kıyasla bilgilerin akılda tutulmasında ve anlaşılmasında çok daha iyi sonuçlar verdiğini gösterdi. Kâğıt üzerindeki metni okuyan öğrenciler, aynı metni ekranda okuyan öğrencilere göre anlama testlerinde daha iyi başarılar elde etti. Araştırmacılar bunun, kâğıt üzerinde okumanın daha fazla dikkat ve odaklanma gerektirmesi nedeniyle materyalin daha derin işlenmesine olanak sağlamasından kaynaklandığını belirtiyor.

• Baskı kitapların ve dergilerin anlaşılması daha kolaydır. Basılı metin okuyucuya sayfadaki kelimeleri anlamanıza yardımcı olan mekânsal ve dokunsal ipuçları verir. Bunlar bölümler, paragraflar, sayfa numaraları ve çevirmemiz gereken gerçek sayfalar gibi şeylerdir.

• Ekranlardan okuma esnasında ayrıntı kaçırma ihtimalimiz daha fazladır. Araştırmalar, yazılı metinlerdeki bilgileri bu yüzden daha kolay anladığımızı gösteriyor.

• Sosyal medyada veya internette gezinirken, manşeti ve belki de bir hikâyenin ilk paragrafını okuruz, ancak metnin tamamını kavrayamayabiliriz. Çünkü çok fazla dikkat dağıtıcı ve hareketli unsur vardır.

• Genel olarak okuyucular, ekranlardan okurken kendilerine aşırı güvenme eğilimindedir; bu da odaklanma performansı üzerindeki olumsuz etkilerin bir nedenidir. Hatta bazı araştırmalar, beynimizin basılı bir şeyi okurken ekrandan okumaya göre farklı davrandığını gösteriyor. Baskı materyaller, daha fazla duyguyu tetiklerken dijital okumada duygulardan uzak salt okuma olduğu fark ediliyor. Bu yüzden metinler içselleştirilemiyor.

• Dijital metinler belirli temel becerileri öğretmek için yararlı olabilir, ancak bilişsel sabrı ve beyindeki anlama, akılda tutma ve odaklanmaya hizmet eden daha derin süreçleri eşit derecede geliştirmiyor veya daha yavaş geliştiriyor.

• Fiziksel kitaplar genellikle dijital metinlere kıyasla daha güçlü bir hafıza bağlantısı ortaya çıkarır. Bir kitabı tutmanın, sayfalarını çevirmenin dokunsal deneyimi ve kâğıdın eşsiz kokusu, daha sürükleyici okuma deneyimine katkıda bulunabilir. Bu tür bağlantılar hafızayı ve genel okuma deneyimini ve okuma alışkanlığı olumlu yönde etkileyebilir.

• Ekrandan okumak, çoklu görevleri, farklı bir dikkat biçimini ve farklı bir işlem hızını gerektiriyor, dolayısıyla bilgiyi akılda tutmak zorlaşıyor. (Bir tablet veya dizüstü bilgisayardan okuyorsanız reklamlar veya bildirimler dikkatinizi çok daha fazla dağıtır.) 

• Elektronik kitaplar ekran yorgunluğuna, bulanık görmeye, kızarıklığa, kuruluğa ve tahrişe neden olabilir. Mavi ekranın uyku hormonunu etkilemesinden dolayı iyi bir gece uykusu için de baskı kitap okumak daha doğru olacaktır.

Bütün bu sonuçlardan bağımsız olarak başka bir çalışmada araştırmacılar, 3 ve 4 yaşındaki çocukların ebeveyn veya başka bir yetişkinle yarım saatlik baskı kitap okuduklarında, dijital uygulamadan 2 saatlik dinleme veya okumaya göre beyinlerinin dil bölgelerinde daha fazla aktivasyon ve gelişme olduğunu gösterdi. Ayrıca çocukların hikâyeyi daha iyi anladığını ortaya çıkardı.

Ekrandan okumanın elbette bazı avantajları var. Okuyucu, sadece kitap değil, “kitaplardan oluşan kütüphanesini” dilediği yere yanında götürebilir ve kitaplarını mobil cihazına kaydedebildiği için, ağırlık taşımadan, fazla yer kaplamadan, istediği zaman okuyabilir. E-kitaplar basılı kitaplardan çok daha ucuzdur. Elektronik kitapların aydınlatma ve harfleri büyütme, yazı tipini değiştirme, sözlükte kelime anlamına bakma gibi özellikleri vardır. Genç nesiller için okumayı daha ilginç, kolay veya eğlenceli hale getirebilir ve okuma alışkanlığının gelişmesine katkı sağlayabilir. Hemen her alanda dijital yayınlardan istifade edilebilir. Yeter ki niyet anlamak ve kendini geliştirmek olsun.

İster basılı yayını ister ekranı tercih edin, okumak her zaman öğrenmenin ve çevremizdeki dünyayla bağlantı kurmanın harika bir yoludur. Okumalarla inşa edeceğimiz gelecek güzel günler duasıyla…