Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Çarşamba günü, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde, Afrika'daki komşu ülkelere yayılan viral enfeksiyon salgınının ardından,maymun çiçeğini (monkeypox) iki yıl içinde ikinci kez küresel bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan etti. Bu haftanın başlarında, Afrika'nın halk sağlığı kuruluşu, viral enfeksiyonun endişe verici bir oranda yayıldığı uyarısında bulunduktan sonra, daha önce maymun çiçeği olarak bilinen mpox'a karşı önlemler alınması gerektiğini hatırlattı.

Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, bu yıl Afrika kıtasında şu ana kadar 17.000'den fazla şüpheli mpox vakası ve 517 ölüm bildirildiğini, geçen yılın aynı dönemine kıyasla %160'lık bir artış olduğunu belirterek ve13 ayrı ülkede vakalar olduğunu bildirdi.

Maymun çiçeği virüsü, COVID-19'un aksine yeni keşfedilen bir virüs değildir ve her yıl çoğunluğu Afrika'da olmak üzere birkaç bin vaka kaydedilmektedir. Maymun çiçeği virüsü, genetik bilgisini çift sarmallı DNA'da taşır. Bu özellik, Maymun çiçeği virüsünü, grip veya COVID-19 gibi RNA virüsleri kadar hızlı mutasyona uğramayan bir virüs çeşidi yapar.

Çiçek hastalığı ve su çiçeği ile akraba olan Maymun çiçeği, Poxviridae ailesine ait Orthopoxvirus cinsinde yer alır. Maymun çiçeğinin belirtileri çiçek hastalığına benzer ve daha az şiddetli,  daha az bulaşıcıdır. Virüsün tanımlanmış iki genetik kladı - veya grubu - vardır: 1.Kongo Havzası kladı  2.Batı Afrika kladı.

Kongo Havzası kladı genellikle hastalığın daha şiddetli bir versiyonuna neden olur ve daha bulaşıcı olduğu düşünülüyordu ama son zamanlarda tanımlanan vakalar Batı Afrika kladına aittir.

Tropikal iklimlerde ve yağmur ormanlarında görülen virüs maymunlarla birlikte küçük kemirgenler tarafından yayılır. Bu durum zoonotik bir durumdur, yani hayvanlardan insanlara yayılan bir hastalıktır. Maymun çiçeği virüsü, koronavirüs gibi hava yoluyla değil, enfekte hayvanla veya insanla temas yoluyla bulaştığı için daha yavaş yayılır. Ancak enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında, virüs havadaki damlacıklar yoluyla taşınırsa bulaşabilir. Bulaşma için uzun süreli yüz yüze temas gerektirir. Ayrıca vücut sıvıları, yaralarla kontamine olmuş eşyalarla (giysiler ve yatak takımları dahil) temas edince de yayılabilir. Afrika'daki vakaların yüzde 90'ının 15 yaşın altındaki çocuklarda ve  genelde hamilelerde görülmesi bağışıklık sistemi zayıf olanlarda sık görüldüğünü ispatlar niteliktedir.

Maymun çiçeği nadir görülen bir hastalık olduğu için, kızamık, su çiçeği ve hatta çiçek hastalığı gibi diğer döküntü hastalıklarla karıştırılabilir. Maymun çiçeği genellikle ateş, döküntü ve şişmiş lenf düğümleriyle kendini gösterir. Erken aşamalarda (1-3 gün) baş ağrısı ve sırt ağrısı, ağrıyan kaslar ve enerji eksikliği görülür. Enfeksiyonu olan kişilerde ayrıca semptomların başlangıcından 1-5 gün sonra genellikle kabarık noktalar olarak başlayıp sıvı dolu kabarcıklara dönüşen ve sonunda kabuklara dönüşüp düşen bir döküntü gelişir.  Daha çok semptomları hafifletmek üzere uygulanan tedavi metotlarıyla birlikte, kendi kendine iyileşme de gerçekleşir. Daha önce çiçek aşısı olanlar çapraz koruyuculukla %85 oranında maymun çiçeğine karşı korunurlar. 

Maymun çiçeği virüsünden korunmak için alınabilecek temel önlemler şunlardır:

Maymun çiçeği virüsü, çoğunlukla kemirgenler gibi enfekte hayvanlardan insanlara bulaştığını belirtmiştim. Bu nedenle, özellikle virüsün yaygın olduğu bölgelerde hayvanlarla doğrudan temastan kaçınmak gerekir. Et ürünlerini iyi pişirmek de enfeksiyon riskini azaltabilir.

Enfekte olma durumunda, elleri sabun ve suyla iyice yıkamak, virüsün yayılmasını önlemede kritik bir rol oynar. Ayrıca, genel hijyen kurallarına uymak ve elleri sık sık yıkamak, virüsün bulaşma riskini azaltır.

Maymun çiçeği virüsü, enfekte bir kişinin cilt lezyonları, vücut sıvıları veya kullandığı eşyalarla temas yoluyla bulaşabilir. Bu nedenle, virüs bulaşmış kişilerle doğrudan temastan kaçınılmalı ve kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.

Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşılar, maymun çiçeği virüsüne karşı da belirli bir koruma sağlar. Yüksek risk altındaki kişiler için aşı koruyucu olabilir. Ayrıca, güçlü bir bağışıklık sistemi virüsle mücadelede önemli bir rol oynar. Bu nedenle, dengeli beslenme ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek bağışıklığı destekler.

Maymun çiçeği virüsünün yayılma hızını ve yayılım yollarını anlamak için çalışmalar devam ederken, temel korunma yöntemlerine dikkat etmek, hastalığın önlenmesinde hayati önem taşır.

Unutmamak gerekir her türlü virüsten korunmak ve bağışıklık sistemini güçlü tutacak şekilde beslenmek koruyucu hekimliğin temelini oluşturur. Sağlıklı günler dileklerimle…

[email protected]  X:@esrabc