Fransa, bugün erken genel seçimlerin ilk turu için sandık başına gidiyor. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinin ardından beklenmedik bir şekilde karar aldığı seçimlerin ikinci turu, bir hafta sonra, 7 Temmuz Pazar günü yapılacak. Seçmenler ise sadece 577 sandalyeli Ulusal Meclis’in yeni milletvekillerine değil, ülke siyasetinin biraz daha sağa kayıp kaymayacağına da karar verecek. 

Peki, Fransa’da erken seçim kararı nasıl ve neden alındı? Seçim süreci nasıl ilerleyecek? Seçime hangi partiler katılıyor ve anketler ne söylüyor?

Cumhurbaşkanı Macron, Avrupa Birliği’ne (AB) üye 27 ülkede 6-9 Haziran tarihleri arasında yapılan AP seçim sonuçlarının belli olmasının ardından sonuçların ‘Avrupa'yı savunan partiler için iyi olmadığını’ söyleyerek Ulusal Meclis’i feshettiğini ve bundan sadece 3 hafta sonra erken genel seçime gidileceğini duyurdu. Macron, açıklamasında, “Oylamayla, parlamenter geleceğimizin seçimini yeniden size vermeye karar verdim. O yüzden bu akşam Ulusal Meclis'i feshediyorum” ifadelerini kullandı. 19 Haziran itibarıyla resmileşen seçim sonuçlarına göre, AP’de toplam 81 sandalyesi olan ülkede, Jordan Bardella liderliğindeki faşist Ulusal Birlik (RN) partisi oyların yüzde 31,37’sini alarak Parlamento’ya 30 vekil göndermeye hak kazandı. Macron’un partisi Rönesans’ın da içinde olduğu ittifak ise yüzde 14,60 oyla seçimi ikinci sırada tamamladı. 

Fransa’da Cumhurbaşkanı seçimine benzer bir şekilde milletvekili seçimi de iki tur halinde yapılıyor. Ulusal Meclis’te her bir seçim bölgesi için birer sandalye bulunuyor. Bir partinin 577 sandalyeli mecliste salt çoğunluğu elde edip hükümeti kurabilmesi için 289 vekil çıkarması gerekiyor. Meclis seçiminde, bir aday, seçim bölgesi bazında en az yüzde 25 katılım oranıyla yüzde 50’den fazla oy alırsa milletvekili seçilmiş oluyor. Ancak, çoğu zaman seçimler ikinci tura kalıyor. Buna göre, bir aday, yine seçim bölgesi bazında toplam seçmen sayısının yüzde 12,5’i veya üzerinde oy alabilmesi halinde ikinci turda yarışmaya hak kazanıyor. Bu, çoğu zaman ikinci turun iki aday arasında geçmesi anlamına gelse de üç veya dört adayın da ikinci turda yarıştığı oluyor. 

Macron’un erken seçim kararının ardından, başta ülkedeki dört büyük sol parti olmak üzere bir dizi sol parti ve siyasi oluşum ‘Yeni Halk Cephesi’ (NFP) adı altında birleşerek seçime birlikte katılma kararı aldıklarını duyurdu. Daha önce Macron ve RN Ulusal Meclis Grubu Başkanı Marine Le Pen’e karşı cumhurbaşkanlığı seçiminde de yarışan Jean-Luc Mélenchon’un Boyun Eğmeyen Fransa’sı (LFI), Sosyalist Parti (PS), Fransa Komünist Partisi (PCF) ve Yeşiller’in (EELF) kurduğu bu ittifak, ismini İkinci Dünya Savaşı sırasında faşizme karşı mücadele eden halk cephelerinden alıyordu. Yeni Halk Cephesi’nin seçim vaatleri arasında aylık asgari ücreti 1600 euroya yükseltmek, temel gıda, elektrik, gaz ve petrol için tavan fiyat belirlemek, Macron’un 64’e yükselttiği emeklilik yaşını tekrar aşağı çekmek ve yeşil dönüşüm ve kamu hizmetlerine daha fazla yatırım gibi sözler bulunuyor. 

Fransa’da erken seçim öncesinde çeşitli anketler kamuoyuna yansırken, bu anketlerin en büyük ve belki de endişe verici ortak noktası, faşist parti RN’yi birinci sırada gösteriyor olmalarıydı. RN’nin başında 28 yaşındaki Jordan Bardella bulunuyor. 2022 yılında Le Pen’in partinin yeni lideri olarak işaret ettiği Bardella, partisinin seçimi kazanması durumunda ülkenin en genç başbakanı unvanını mevcut Başbakan Gabriel Attal’dan alabilir. 25 Haziran Salı günü Rönesans’ı temsilen Attal ve Boyun Eğmeyen Fransa (LFI) ve parçası olduğu Yeni Halk Cephesi’ni temsilen Manuel Bompard’ın da katıldığı canlı münazarada konuşan Bardella, erken genel seçimde galip olmaları halinde ülkedeki göç akışını büyük ölçüde azaltacağını, ülkede doğan göçmenlerin Fransa vatandaşlığını otomatik olarak almasını istemediğini ve ülkede ‘meşru yollarla’ bulunmayan yabancılar için ücretsiz sağlık hizmetini kaldırmak istediğini söyledi. “Ülkede, otoriteyi ve güvenliği yeniden sağlayacağım" diyen Bardella ayrıca 20 yaşından önce çalışmaya başlayanlar için minimum emeklilik yaşını 60 yapacağını taahhüt etti. Kariyerine 24 yaşında başlayan biri için ne yapacağı sorulan Bardella’ya göre, bu kişi 66 yaşında emekli olabilecekti.

Fransa’da erken seçime giden üç haftalık süreçte dikkat çeken bir nokta ise merkez sağ parti Cumhuriyetçiler’in (LR) lideri Eric Ciotti’nin RN ile yakınlaşma hamlesi, ardından ise partisinden ihraç edilmesi oldu. Ciotti, 11 Haziran'da konuk olduğu Fransız televizyonunda, seçimler öncesinde RN'nin ittifak yapma çağrılarına olumlu cevap vererek, "Kendimiz gibi kalacağımız bir ittifaka ihtiyacımız var" dedi. Ciotti'nin erken genel seçimde ittifak için RN'ye el uzatmasının ardından LR'nin yönetimi acil toplantı talep etti. Ciotti, toplantının gerçekleşmesini engellemek adına LR merkez binasının kapatılması ve içerdekilerin tahliye edilmesi talimatını verdi. LR yönetimi buna rağmen 12 Haziran’da toplandı ve oybirliğiyle Ciotti'nin partiden ihraç edilmesine karar verdi. Parti ayrıca gelecek erken genel seçimde Ciotti'yi aday göstermeme kararı aldı. 

Fransa’da yapılan bazı anketler, RN’nin mecliste salt çoğunluğu elde edecek bir oy oranına ulaşamayacağını öngörse de Elabe şirketinin BFMTV kanalı ve La Tribune gazetesi için yaptığı seçim anketinin sonuçları bunun tam tersine işaret etti. Erken seçime katılım oranının yüzde 63 ile 65 arasında olacağı tahminine yer verilen anketin sonuçlarına göre, RN ve müttefikleri, oyların yüzde 36'sını alarak 260 ila 295 milletvekili çıkarabilir ve Ulusal Meclis'te salt çoğunluğa sahip olabilir. Anket sonuçları ayıca Yeni Halk Cephesi ittifakının yüzde 27,5 oy oranıyla genel seçimi ikinci sırada bitireceğini, iktidar partisi Rönesans ile ortakları Demokrasi Hareketi (MoDem) ve Horizons (Ufuklar) partisinden oluşan "Cumhuriyet İçin Hep Birlikte" ittifakının sandığa giden her 10 seçmenden ikisinin oyunu alarak seçimi üçüncü sırada bitireceğini ortaya koydu.

İttifakı, faşist RN ve Yeni Halk Cephesi’nin ardından anketlerde üçüncü sırada görünen Cumhurbaşkanı Macron ise katıldığı bir podcast yayınında sarf ettiği sözler sebebiyle ülkede eleştiri ve tartışmaya neden oldu. Erken seçime gidilmemesi halinde 2027’ye kadar Cumhurbaşkanı koltuğunda oturmaya devam edecek olan Macron, "Kendi Kendine Yap Nesli" (Generation Do It Yourself) isimli podcast yayınında yaptığı açıklamada, "Bence aşırı sağın çözümleri söz konusu olamaz çünkü insanları din veya kökenlerine göre kategorize ediyorlar ve bu yüzden de ayrışma ve iç savaşa sebep olacaktır" dedi. Sözlerini ‘aşırı sol’ olarak nitelendirdiği Boyun Eğmeyen Fransa hakkında konuşarak sürdüren Macron, benzer bir ‘uyarıyı’ onlar için de yaptı. Macron’un bu açıklamasına ise her iki partiden de tepki geldi. RN lideri Bardella, "Bir Cumhurbaşkanı bunu söylememeli" derken, Boyun Eğmeyen Fransa lideri Jean-Luc Mélenchon Macron'un açıklamasını kınadı, Fransa'nın denizaşırı kolonisi Yeni Kaledonya'da yapılmak istenen seçim sistemi değişikliği dolayısıyla mayıs ayından bu yana devam eden eylem ve şiddet olaylarına işaret ederek Macron'un kendi politikalarının iç huzursuzluk yarattığını söyledi.

Macron, daha önce yaptığı bir açıklamada, seçimi kim kazanırsa kazansın Cumhurbaşkanlığı görevinden istifa etmeyeceğini duyurdu. RN’nin seçimin sonucunda mecliste salt çoğunluğu elde etmesi durumunda, bu, Fransızcada ‘cohabitation’ (güç bölüşme) olarak bilinen bir sisteme giden yolu açabilir. Bu sisteme göre, bir partinin lideri devleti yönetirken, diğer partinin lideri hükümeti yönetiyor. Diğer bir deyişle, Macron’un başka bir partiden bir başbakan ataması da mümkün olabilir. Öte yandan, bu, RN lideri Bardella’nın otomatik olarak başbakan olabileceği anlamına gelmiyor. Anayasaya göre, hükümetin başına geçecek isme karar verecek kişi Cumhurbaşkanı Macron. Bardella da RN’nin salt çoğunluğu elde edememesi halinde başbakan olmak istemediğine işaret ederek, “Cumhurbaşkanının yardımcısı olmak istemiyorum” demişti. Fransa’da şimdiye kadar üç kez ‘cohabitation’ sistemi kullanıldı: 1997-2022 döneminde sosyalist Lionel Jospin, merkez sağ Jacques Chirac’ın cumhurbaşkanlığında başbakandı; 1993-1995 yılları arasında sosyalist cumhurbaşkanı François Mitterrand’ın ikinci döneminde merkez sağ Edouard Balladour başbakandı; 1986-1988’de de Chirac başbakan, Mitterand cumhurbaşkanıydı.