Uluslararası insan hakları kuruluşu Freedom House (Özgürlük Evi) 2020 yılında ülkelerdeki özgürlük ve demokrasinin konu edildiği ‘Demokrasi Kuşatma Altında’ adlı raporunu yayınladı. Rapora göre, pandeminin damga vurduğu dünya genelinde demokrasideki düşüş hızlandı, otoriter liderler daha da cesaretlendi.

Freedom House’un özgürlükler raporundaki grafiğe göre, Türkiye son 10 yıl içinde en büyük gerilemenin görüldüğü ülkeler arasında Mali’den sonra ikinci sırada yer aldı.

Raporda, bu yıl da özgür olmayan ülkeler kategorisinde yer alan Türkiye’nin 10 yıl içinde toplam 31 puan gerilediği belirtildi. Raporun Türkiye bölümünde AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Türk siyasetinde önemli bir güç sahibi olmaya devam ettiği; ancak 2019 yılındaki yerel seçimlerde muhalefet partilerinin kazandığı zaferin ve koronavirüs salgınının zorda olan ekonomi üzerindeki etkisinin hükümeti muhalefetin baskılanmasına ve kamuoyunda tartışmaların kısıtlanmasına teşvik ettiği belirtildi.

Türkiye’de ana akım medyanın özellikle de televizyon yayıncılarının hükümetin duruşunu yansıttığı ve sık sık benzer manşetlerin atıldığı kaydedildi. Bazı bağımsız gazete ve internet siteleri faaliyetlerine devam etse de bunların büyük bir siyasi baskı altında oldukları ifade edildi.

Türk vatandaşlarının görüşlerini yakın çevrelerinde açık bir şekilde dile getirdikleri; ancak sosyal medyadaki paylaşımları ya da kamuoyunda söylediklerine dikkat ettikleri belirtildi.

2020 yılında yüzlerce sosyal medya kullanıcısının koronavirüs salgınıyla ilgili ”provokatif” olarak nitelenen paylaşımlar sebebiyle gözaltına alındıkları ve bazılarının da ekonomi, terörizm ya da askeri operasyonlar gibi konularda düşüncelerini dile getirdikleri için gözaltına alındıkları ya da yargılandıkları kaydedildi.

Freedom House, Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölgede, otoriter yönetimlerin genişlemesinin ve uluslararası arenada önemli demokrasilerin gittikçe azalan ve tutarsız bir şekilde varlık göstermesinin, insan hayatı ve güvenlik konusunda somut etkileri olduğunu, buna siyasi anlaşmazlıkların çözümü için sık sık askeri güce başvurulmasının da dahil olduğunu belirtti.

Raporda Libya ve Yemen gibi uzun süredir devam eden çatışmaların şiddetlendiği, Etiyopya liderinin Tigray’da, Azerbaycan liderinin de Dağlık Karabağ’da savaş başlattığı, bu ülkelerin sırasıyla Eritre ve Türkiye’den destek aldıklarına da değinildi.

Raporda otoriter devletlerin askeri güç kullanması dünya genelinde demokratik normlarda çürüme yaşandığının bir diğer sonucu olarak değerlendirildi.

Raporda, “2020’de öldürücü bir pandemi, ekonomik ve fiziksel güvensizlik ve şiddetli çatışmalar dünyayı yıkıma uğratırken, demokrasinin savunucuları otoriter düşmanlarına karşı mücadelede yeni ağır kayıplar verdi, uluslararası denge tiranlık lehine değişti” ifadeleri yer aldı.

Raporda hala özgür olarak nitelense de sorunlu bir demokrasi olarak tanımlanan ABD’de reforma ihtiyaç duyulduğu belirtildi.

15 yıl üst üste dünya genelinde özgürlüklerde düşüş yaşandığına dikkat çekilen raporda otoriter liderlerin 2020 yılında daha da cesaret kazandığı vurgulandı.

Raporda ‘özgür olmayan ülkeler’ kategorisine giren ülkelerin oranının demokraside gidişatın kötüleşmeye başladığı 2006 yılından bu yana en yüksek seviyeye yükseldiği kaydedildi.

Siyasi hak ve özgürlüklerde düşüş yaşayan ülkelerin sayısının, kazanım elde eden ülkelerin sayısını son 15 yıl içinde ilk kez bu kadar yüksek bir oranla geçtiği de raporda ifade edildi.

Freedom House bu yılki raporunda dünya nüfusunun yüzde 75’ini temsil eden 73 ülkenin özgürlük puanlarını düşürdü.

Bu ülkeler arasında Çin, Belarus ve Venezuela gibi ‘otoriter devletler’ dışında ‘sorunlu demokrasiler’ olarak nitelenen ABD ve Hindistan da yer aldı.

Raporda hala ‘özgür’ olarak değerlendirilse de ABD’nin Trump yönetiminin son yılında demokratik düşüş yaşadığı, ABD’nin özgürlük puanının son on yıl içinde 11 puan düştüğü ve yalnızca 2020 yılı içinde üç puan gerilediği vurgulandı.

Rapora göre, bu değişiklikler ABD’nin dünyanın önde gelen Fransa, Almanya gibi demokrasilerle uyumunu bozdu.

Raporda koronavirüs salgını döneminde baskıcı rejimler ve popülist liderlerin şeffaflığı azaltmaya, yanlış yönlendirici bilgileri teşvik etmeye, eleştirel görüş ve istenmeyen verilerin paylaşılmasını engellemeye çalıştığı belirtildi.

Hükümetlerin pandemi yönetimine itirazlarını dile getiren çok sayıda kişinin suçlamalarla karşı karşıya kaldığı kaydedilen rapora göre, bazı ülkelerde karantina önlemleri zaman zaman aşırıya kaçtı ya da güvenlik kurumları tarafından sert şekilde uygulandı. Antidemokratik liderlerin pandemiyi siyasi muhalefeti zayıflatmak ve güçlerini pekiştirmek üzere bir kılıf olarak kullandığına da raporda dikkat çekildi.