DW'nin haberine göre, "İnsanın insanlıktan çıkması için ellerinden gelen her şeyi yaptılar. Ya insan bedenini yakar mı? Orada insanlar bedenlerini bile ateşe verdiler."

Emekli Öğretmen ve Yazar Rahime Kesici Karakaş bir yıl boyunca kaldığı,  12 Eylül darbesi döneminde Türkiye'nin en ünlü "işkence merkezi" olarak bilinen ve dün tamamen boşaltılarak, kapatılan Diyarbakır Cezaevi'ni bu sözlerle anlatıyor. Karakaş'ın yolu buraya üniversite öğrencisi olduğu 1981 yılında yolu düşmüş. 12 Eylül öncesinde faaliyet gösteren Devrimci Demokrat Kadınlar Derneği üyesi olan Karakaş, Devrimci Demokrat Gençlik dergisine yazdığı "Analar çocuklarınıza ana dilini öğretiniz" yazısı nedeniyle tutuklanmış. O zamanki adıyla Diyarbakır 5 No.lu Askeri Cezaevi'ne getirilen Karakaş, burada işkence ve kötü muamelenin her türlüsünü yaşamış ve tanık olmuş. Bir buçuk yıl sonra yargılandığı davadan beraat eden Karakaş halen o günlerin travmasını atlatamadığını söylüyor:

"Hâlâ bir demir kapının açılması ya da bir çay kaşığının betona düşmesi irkiltiyorsa bizi, yani gerçekten bir yorum yapamıyorum. Şu anda bile konuşamıyorum."


Yazar Rahime Kesici Karakaş gibi binlerce kişinin işkence gördüğü, hakkında kitaplar yazılan, belgeseller çekilen Diyarbakır Cezaevi, 42 yıl sonra tamamen boşatılarak, kapatıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 9 Temmuz 2021 günü yaptığı Diyarbakır ziyareti sırasında cezaevinin boşaltılıp kültür merkezi yapılacağını açıklamıştı. Ancak, aradan geçen 15 ay boyunca cezaevinin kapatılmasına ilişkin bir çalışma yapılmadı.

Erdoğan'ın bu Cumartesi günü Diyarbakır'a yapacağı ziyaretten iki gün önce bina hızlıca boşaltıldı, 270 mahkûm ve 170 personel başka şehirlere nakledildi. 24 yıldır bu cezaevinde bulunan eski PKK yöneticisi Şemdin Sakık ise Elazığ Cezaevi'ne gönderildi.


Eski ismiyle 5 No.lu Askeri Cezaevi, şimdiki ismiyle Diyarbakır E tipi Kapalı Cezaevi'nin temeli 1972 yılında atıldı. 4 Temmuz 1980'de açılan cezaevi 12 Eylül darbesinden sonra askeri yönetime teslim edildi. 5 No.lu Sıkıyönetim Askeri Cezaevi olarak kullanılmaya başlanan kurum, darbe döneminde yaşanan işkence ve kötü muameleler nedeniyle İngiliz The Times gazetesi tarafından "Dünyanın en kötü şöhretli 10 cezaevi" arasında gösterildi. 1981-1984 arasında yapılan işkenceler sonucu 37'den fazla kişinin hayatını kaybettiği cezaevinden tahliye olanların çoğu ya sakat kaldı ya da kalıcı sağlık sorunları yaşadı. Ancak o dönem cezaevinde işkence yapanların hiç biri cezalandırılmadı.


Dün kapatılan cezaeviyle ismi özdeşleşen kişiler de vardı. Bunların en önemlisi ise Yüzbaşı Esat Oktay Yıldıran'dı. Kıbrıs Harekâtı sonrasında bizzat Kenan Evren'in emriyle Diyarbakır Cezaevi'ne atanan İç Güvenlik Komutanı Yıldıran'ın görev süresi boyunca işkence yaptığı ve diğer görevlileri de buna zorladığı iddia ediliyor. O dönemin tanıklarından Yazar Rahime Kesici Karakoç da Yüzbaşı Yıldıran'ın zulmüne uğradığını anlatıyor. Diyarbakır 5 No.lu Askeri Cezaevi'nde yaşadıklarını "5 Noluda Kadın Olmak" kitabında anlatan Kesici, Yüzbaşı Yıldıran ile ilgili yaşadıklarını şöyle aktarıyor:

"Esat Oktay ve ekibi bangır bangır bağırıyordu. 'Ben buranın Allah'ıyım, peygamberiyim.' Mesela tahliye olurduk, ama onun kararı olmadan bırakılmazdık. 'Daha ne kadar çok tutacak, ne kadar çok taciz ve işkence edecek, daha ne kadar çok acı çektirecek' diye beklerdik. Gardiyanlara her sabah nasihatlerde bulunup üstümüze saldırtıyordu. Yani böyle insanlığın bittiği yerdi. Yaşamla ölümün bir pamuk ipliğine bağlı olduğu bir yerdi."

"Kimse sağ çıkacağımıza inanmıyordu"

"Annemizle görüşte Kürtçe konuştuğumuzda koğuşa kadar dayak yerdik. Sürekli korkunç bir askeri eğitim yapılıyordu. Yaşlı insanlar vardı ve okuma yazması yoktu. Sabaha kadar 57 marş ezberlemeleri isteniyordu. Ezberleyemediği için de işkence görüyordu. Yani elektrikli işkencesinden tutun, kalasla korkunç bir şekilde dövmeye kadar her türlü işkence vardı. Mahkemeden getirilirken koğuşa kadar dayak yiyorduk. Kafamızda korkunç bir fobi yarattılar, müthiş bir travma oluşturuldu. Zaten kimse bizim sağ çıkacağımıza inanmıyordu."

"Verem hastalarının balgamları toplanıp yemek kazanlarına atılıyordu"

"Çoğu arkadaşımız cezaevinden çıkar çıkmaz hayatını kaybetti. Çünkü işkence sırasında, doktor falan da yoktu. Revire götürülünce orada da işkence görüyorduk. Verem hastalarının balgamlarını toplayıp yemek pişirilen kazanlara atıyorlardı. Bunun amacı oradaki tutukluların da verem olmasıydı. Hatta işkence yaparken doktoru çağırıp hangi dereceye kadar insanın dayanma gücü olduğunu ölçüyorlardı."

İnsan Hakları Müzesi talebi

"Orada yaşananların tarihe mal edilmesi gerektiğine inanıyoruz. Burada insanlara yaşatılan bütün olumsuzlukların hafızalarda yaşatılmasını istiyoruz. Bu nedenle özünü değiştirmeye yönelik en küçük bir müdahaleye bile karşıyız."

"Hafıza ortadan kalkmamalıdır"

"Orada tam bir insanlık suçu işlendi ve ne yazık ki bunu yapanlar cezasız kaldı. Yaşananlar vahşetti. Tam bir vahşetti. İnsanlar gözümüzün önünde öldürüldüler. Bunun her zaman hatırlanması için müze yapılmalıdır. Ama aslına uygun müze yapılmalıdır. O dönemdeki işkenceler bir şekilde yansıtılmalı, o hafıza ortadan kalkmamalıdır."