AKP ve MHP’nin uzun süredir üzerinde çalıştığı ve başta Milletvekili Seçim Yasası, seçim yasaları ve Siyasi Partiler Yasası’nda değişliklik öngören yasa teklifi, TBMM Başkanlığı’na sunuldu.

AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı ve MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız’ın imzasıyla TBMM Başkanlığı’na verilen teklif, muhalefet partileri için “birçok engeli” içinde barındırıyor. Teklifte özellikle muhalefet partilerini yakından ilgilendiren düzenlemeler şöyle:

• Seçim barajı yüzde 7’ye düşürüldü: Teklife göre daha önceki seçimlerde uygulanan yüzde 10 seçim barajı, yüzde 7’ye indirildi. Buna göre de ittifakların aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, “seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak” yapılacak. Örneğin, Millet İttifakı içinde yer alan İYİ Parti ve CHP’nin bir ilde milletvekili çıkarabilmesi için “her bir partinin de o seçim bölgesinde yüzde 7 seçim barajını geçmesi” gerekecek. Bir başka deyişle, bir siyasi parti “ittifakın artık oylarından yararlanarak, milletvekili çıkaramayacak.” 2018 seçimlerinde, Elazığ’da, Saadet Partisi’nin aldığı yüzde 3.4’lük oy, ittifak gereği yüzde 10.6 oy alan CHP’ye eklenmişti. Böylece CHP, ittifak kapsamında 40 yıldan uzun süredir milletvekili çıkaramadığı Elazığ’da, “ittifak oylarının etkisiyle” milletvekili çıkarabilmişti.
  
  
• Vekil çıkarmaya zorluk: Teklifteki aynı hüküm ayrıca DEVA, Gelecek, Saadet Partisi, Demokrat Parti gibi partilerin “kendi isim ve parti logolarıyla” Millet İttifakı içinde yer almalarının da önünde “engel” oluşturuyor. Çünkü, ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısının, her seçim bölgesinde “ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak, genel D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek” olması, oy oranları düşük siyasi partilerin seçim bölgelerinde milletvekili çıkarabilmesini “neredeyse imkânsız hale geliyor.”
  
  
• ‘İktidara yakın’ seçim kurulu: Teklif, il seçim kurulu başkanı, asil ve yedek üyelerini de yeniden düzenliyor. Buna göre, il seçim kurulu bir başkan, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşacak. İl seçim kurulu başkan ve asıl üyeleri de iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan ve birinci sınıfa ayrılmış hâkimler arasından, ilk derece adli yargı adalet komisyonunca yapılan “kura çekimiyle” tespit edilecek. Ayrıca “kura çekiminde” ilk çıkan başkan, sonraki iki üye asil ve en son çıkan iki üye de yedek üye olarak belirlenecek. Birinci sınıfa ayrılmış yeterli sayıda hâkimin olmaması durumunda ise en kıdemli hâkimden başlayarak eksikler tamamlanacak. Bu hükümle kurulan il seçim kurulu ise iki yıl süre ile görev yapacak. Oysa mevcut düzenlemelerde, “o il ve ilçedeki en kıdemli hâkim (en yaşlı üye) il seçim kurulu başkanlığı görevini yürüyordu. Düzenlemede ise “en kıdemli üç hâkim arasından kura çekimiyle” belirlenecek il seçim kurulu başkanlarının “iktidara yakın isimlerden oluşmasına muhtemel” gözüyle bakılıyor.Sandık kurulu üyelikleri de değişiyor: Teklifle, siyasi partilerin sandık kurullarına üye bildirme haklarında da değişikliğe gidiliyor. Buna göre, “sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan bir parti, oluru olmadan başka bir parti üyesini sandık kurulu üyesi olarak gösteremeyecek.”
  
  
• Muhtar seçimlerine düzenleme: Teklif, muhtarlık seçimlerini de yeniden düzenliyor. Seçim sonucuna göre, ilk sırada yer alan bir muhtar adayı, “seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay içinde belgelendirmesi halinde mazbata alabilecek.” Aksi durumda ise ikinciye, daha sonra üçüncüye ve nihayet seçilme ehliyetine sahip aday bulunana kadar bu işlem yapılacak. Oysa iktidar kanadı daha önce, yerel seçimlerde belediye, belediye meclisi ve muhtarlık seçimlerinin aynı anda gerçekleşmesi halinde “geçersiz oy sayısının yüksek olması” nedeniyle bu seçimlerin “ayrılması yönünde görüş ortaya koymuştu.” Ancak yapılacak bu düzenlemeden “anayasaya aykırı olacağı” gerekçesiyle vazgeçilmişti.

Teklifte, daha önceki seçimlerde uygulanan “bir siyasi partinin seçime katılabilmesi için TBMM’de grubu bulunması” şartı da kaldırılıyor. Bunun yerine, “belirtilen süreler içerisinde ilçe, il ve büyük kongrelerini üst üste iki defadan fazla ihmal etmemiş olma koşulu” getiriliyor. Böylece “milletvekili transferlerinin” de önü kapanıyor.

2018 seçimleri sürecinde Yüksek Seçim Kurulu, “İYİ Parti’nin il ve ilçe kongrelerini belirlenen süre içinde yapmadığı” gerekçesiyle “seçimlere katılamayacağına” karar vermişti. Bunun üzerine de CHP’li 15 milletvekili partisinden istifa ederek, İYİ Parti’ye geçmişti. İYİ Parti, TBMM’de 20 milletvekili ile grup kurup, “seçimlere katılma yeterliliğine” sahip olmuştu.

Teklifle, seçmen kütükleri de düzenleniyor. Buna göre, Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkındaki Yasa uyarınca yapılacak seçimlerde, “yerleşim yeri adresine göre oluşturulan bir yıl önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme işlemleri yapılacak.” Böylece “adresi kapanmış olması nedeniyle adres kayıt sisteminde görünmeyen bir seçmen” bile “en son seçmen olduğu adrese göre”, seçmen listelerine kaydedilerek, oy kullanabilecek. Bu düzenlemenin de “oy pusulaları üzerinden usulsüzlüklere yol açabileceğine” dikkat çekiliyor.

Teklif ile mevcut seçim yasalarında geçen “başbakan” ve “bakanlar” ifadeleri de cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kapsamında kaldırılarak, sisteme uyumlu hale getirildi. Ayrıca teklif, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmesi halinde, anayasa gereği ancak “resmi gazetede yayımlandıktan bir yıl sonra” uygulanabilecek. Cumhur İttifakı, bu düzenleme ile muhalefetin sıkça dile getirdiği “erken seçim” tartışmalarına da son vermeyi amaçlıyor.

İYİ Parti Grup Başkanı İsmail Tatlıoğlu, iktidarın TBMM’ye sunduğu yasa önerisine ilişkin konuştu. Tatlıoğlu, dün Meclis’te düzenlediği basın toplantısında, AKP’nin 2018’de Meclis’teki, 2019’da da büyükşehirlerdeki gücünü yitirdiğini belirterek, “Şimdi sıra bu iktidarın, Cumhur İttifakı’nın tasfiyesidir. Seçime giderken Seçim Yasası’nı değiştiren bütün siyasal iktidarlar seçimi kaybetmiştir. AK Parti ve MHP’nin akıbetinin aynı olacağı kesindir” dedi. İttifak sisteminin tasfiye edilmek istendiğini vurgulayan Tatlıoğlu, “Düştükleri oy oranını taban alarak bir baraj düzenlemesi yapıp, ittifaklar sistemini tasfiye etme amacı taşımaktalar. Aynı ihale süreçleri gibi kapalı kapılar ve karanlık odalarda bir düzenleme intibahı uyandırmakta” ifadelerini kullandı.Birkaç ay sonra “İktidar ve Tayyip Erdoğan’a verilmeyen oylar geçersiz” şeklinde bir teklifle de gelebileceklerini söyleyen Tatlıoğlu, “Çünkü bu işin kuralı ve standardı kaçmış durumda” diye konuştu.

Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Erkan Baş ise seçim barajının yüzde 7’ye düşürülmesini de içeren düzenlemeye, “Cumhur İttifakı, bu seçim kanunuyla Cumhurbaşkanlığı’nı kaybettiğini kabul etmiştir” tepkisi gösterdi.