Tarım dışında Kasım döneminde istihdam kaybı 173 bin iken Aralık döneminde 243 bine yükselmiş. Olumlu veriden başlayalım. Aralık döneminde hizmetlerde 16 binlik istihdam artışı var. Kasım döneminde 88 binlik kayıp söz konusuydu. Alt kalemlere bakmak lazım. En çarpıcı veri ise sanayiden geliyor. Kasım döneminde bu sektörde çalışan sayısı 40 bin azalmıştı. Aralık döneminde 182 bin azalmış. Belli ki işverenler düşen üretimlerine hemen tepki vermeyip bir süre sabrettiler ama sonunda işten çıkarmalara hız verdiler.

İnşaat cephesinde ise hemen hemen yeni bir şey yok: Şubat döneminden itibaren sürekli istihdam kaybeden bu sektörde not etmeye değer tek gelişme Aralık döneminde 77 bin ile istihdam kayıp rekorunun kırılmış olması. Öyle anlaşılıyor ki bu sektör halen toparlanmanın epey uzağında. 77 binlik kayıp ile birlikte bu sektörün 11 aylık kaybı 412 bini buldu. Şubat 2018’de inşaatta çalışan sayısının 2 milyon 205 bin olduğu düşünülürse istidamın yüzde 20 oranında azaldığı ortaya çıkıyor. Bu azalmanın esas olarak konut sektöründe yaşandığını biliyoruz. Ellerindeki bitmiş konutları satmakta zorlanan müteahhitler haklı olarak yeni projelere girişmiyorlar. Dahası, elinde fazla stok olmayanlar bile yüzde 30’ların üzerinde artış kaydeden inşaat maliyetlerinin dayattığı fiyatlarla ve mevcut yüksek faiz koşullarında yapacakları konutları satamayacaklarını bildiklerinden yeni projeleri ertelemiş durumdalar.

Türkiye iş gücü piyasasında ne türden meydan okumalarla karşı karşıya olduğumuzu anlamak için son bir yılın başlıca gelişmelerine bakmak yararlı olacaktır. Aralık 2017’den Aralık 2018’e kurumsal olmayan 15 ve yukarı yaştaki nüfusta 653 bin artış kaydedildi. Toplam iş gücü ise 378 bin arttı. Bu artış normalin çok altında. Nedeni ise ekonominin durgunlaşması ile birlikte iş gücü piyasasına girişlerin yavaşlamış olması. Nitekim iş gücüne katılma oranı (iş gücünün kurumsal olmayan nüfustaki payı) gerek erkeklerde (yüzde 71,7) gerekse kadınlarda (yüzde 33,6) yerinde saymış durumda. Bu durumda işsizlik artışının frenlenmiş olduğu doğrudur ama bu ekonomik kalkınmanın geleceği açısından hiç iyiye işaret değil.

Toplam istihdamda ise 633 binlik kayıp var. Bu kaybın yarısından fazlası (375 bin) tarımda gerçekleşmiş. İlk söyleyeceğim, yıllık olarak bu kadar büyük kaybın olağan olmadığı. İkinci olarak da, üretkenliğin dolayısıyla üretimin artması koşuluyla tarım üretici sayısının azalmasının iyi bir şey olduğunu söylemek isterim. Ancak, pek çok tarımsal üründe yaşanmakta olan arz yetersizliğine ve bu nedenle artan fiyatlara bakıldığında, bu sektörde gidişatın hiç de arzulanır gibi olmadığı açıkça görülüyor.

Tarım dışında ise istihdam bir yılda 258 bin azalmış. İkinci yarıdaki daralmaya rağmen ilk yarıdaki büyüme sayesinde 2018’in genelinde GSYH artışı yüzde 3 olmuştu. Demek ki düşük büyüme ile işsizlikle baş etmek mümkün değil.

Bu gerçekler iş gücü piyasasının görünümünü karartıyor. Türkiye ekonomisi en az yüzde 4 mertebesinde bir büyüme patikasına dönmeden işsizlik artışını durdurmak mümkün değil. Bu patikaya dönüşün 2019’da pek olası olmadığı belli oluyor. Ne yazık ki işsizlik daha birkaç dönem artmaya devam edecek. Daha sonrası ekonomi yönetiminin nasıl bir yol izleyeceğine bağlı.