BBC Türkçe, depremlerin ikinci yılında Kahramanmaraş ve en çok yıkımın yaşandığı Hatay'la ilgili geniş bir dosya haber yayınladı.

İki kentte de depremin izleri hâlâ canlı.

Her yerde inşaat var.

Vatandaşlar "İki yıldan beri biz tozun içerisinde yaşıyoruz" diyor.

Herkes sabırsızlıkla yeni evlerine taşınmayı bekliyor.

"Küçük de olsa kendi evimize girecek olmak, günü yakınlaştığı için bile bir mutluluk veriyor" diyorlar.

Bazı orta ve az hasarlı yapı sahipleri ise binalarının rezerv alan kapsamında yıkılmasından şikayetçi, yıkıma itiraz dosyaları mahkemede.

Kayıpların acısı ise hâlâ taze.

Hayattan, tozdan, inşaatlardan bahsederken söz hep onlara geliyor: Artık olmayan torunlar, komşular, evlatlar.

Depremde 12 bin 713 kişinin can verdiği Kahramanmaraş'ta enkaz kaldırma çalışmaları büyük ölçüde tamamlanmış gibi görünüyor.

Yine de şehrin bazı bölgelerinde hala yıkımına başlanmayan ağır hasarlı binalar var.

Şehrin en işlek bölgelerinden Haydar Aliyev Bulvarı'nda konteynerlerde hizmet veren çeşitli işyerleri görüyoruz.

Asıl mesleği ozalitçilik olan Aysel Üzüm, işyerinin içindeki malzemelerle birlikte enkaz altında kaldığını anlatıyor.

Şimdi abisiyle birlikte yöresel yemekler yapan bir konteyner restoran işletiyor.

"O eski yaşantımız, o eski imkanlar yok şu an. İki yıldan beri biz tozun içerisinde yaşıyoruz. Elde var sıfır gibi düşünüyorum ben hayatı şu an. Çok öyle hedeflerimiz yok, bizimki günü kurtarmak" diyor.

Yeni kurduğu hayatta bir yandan da komşularının eksikliğine alışmaya çalışıyor.

"Bizim burada çoğu komşumuz yaşamıyor artık, çoğu yok, enkaz altında kaldı."

Kahramanmaraş'ın merkezi bölgelerinden Onikişubat'ta yer alan Ebrar Sitesi, depremin simge yapılarından biriydi.

Bir mahalleyi andıran site, 22 bloktan oluşuyordu.

En az 1.400 kişinin hayatını kaybettiği bu alanda, şimdi yeni konutlar yükseliyor.

6 Şubat'ta neredeyse tamamı yerle bir olan sitede yakınlarını kaybedenlerin adalet arayışlarıysa sürüyor.

'Kendi evimize girecek olmak mutluluk veriyor'

Yapıların tamamı neredeyse bitmiş durumda.

Depremde evi ağır hasar alan Abdulkadir Çolak, şantiye alanını izliyor. Çok yakında yeni evine geçeceği için mutlu olduğunu söylüyor:

"Gecikmeli olarak başladı, ama hızla bitiyor. Sekiz katı dört kata düşürüyorsun, bu durumda biraz küçülmesini ben çok yadırgamıyorum.

"Küçük de olsa kendi evimize girecek olmak, günü yakınlaştığı için bile bir mutluluk veriyor. Bir mağduriyet olduğunu düşünmüyorum."

Örnek yapı İMO binası yıkıldı

Depreme dayanıklı yapıların nasıl olması gerektiğiyle ilgili örnek olarak gösterilen İMO binası, rezerv yapı alanında kaldığı için iki ay önce yıkıldı.

Kahramanmaraş İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Uygar Güneşli, "Yıkılmaması için ben ve benden önceki oda başkanım da çok fazla uğraş verdi. Depremde örnek teşkil etti. Fakat rezerv alanı projesine uymadığı için bu şekilde bir süreç gerçekleşti. Sonrasında bize de güzel bir teklifte bulunuldu, mağdur edilmedik" diyor.

İkinci durağımız, depremlerde en ağır yıkımın yaşandığı Hatay. Burada 6 Şubat'ın izleri Kahramanmaraş'a göre daha belirgin.

Antakya merkezde ışıkları yanmayan çok sayıda bina görüyoruz. Yıkım, enkaz kaldırma ve yeni inşaatların neden olduğu bir toz bulutu var.

Antakya'daki tarihi Uzun Çarşı, eski günlerindeki kadar olmasa da kalabalık.

Kent merkezindeki toz bulutu çarşının içine kadar giriyor.

Konteyner kentte kalan Hatice Öz, toz nedeniyle sağlığının bozulduğunu söylüyor.

"Küçük çocuklarımız tozdan dışarı çıkamıyor. İnşallah sağlığımıza kavuşacağız. İstediğimiz, temennimiz tekrar Antakya'mız geri gelsin. Tekrar evlerimiz verilsin. Allah'tan başka bir şey istemiyoruz."

Öz bir yandan da depremde kaybettiklerinin acısını yaşıyor:

"Torunumu kaybettim, yeğenimi kaybettim. Torunuma çok üzülüyorum, acımız çok büyük."

Rezerv alana neden itiraz ediliyor?

Ancak yeni konutların planlandığı rezerv alanlarla ilgili itirazlar var.

Yeni yerleşimlerin kurulduğu rezerv alanları belirleme yetkisi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na ait.

Eski Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, Ocak 2024'te rezerv alan içinde kalan hasarsız ve az hasarlı yapılara dokunulmayacağını söylemişti.

Ancak şu anki uygulamaya göre proje alanında kalan hasarsız ve az hasarlı evler de yıkılabiliyor. Bunların yerine yenileri yapılıyor.

Hatay Defne'deki Turunçlu Mahallesi'nde yaşayan Edibe Alev'in evi rezerv alan içinde yer alıyor.

Evini boşaltması için 20 gün süre verilmiş.

İki katlı müstakil evine bakarken yıllar öncesine gidiyor ve bu evin inşaat sürecinde çektiği zorlukları hatırlıyor:

"Özel kurumlar da geldi, devlet görevlileri de geldi. Allah razı olsun. Karot aldılar, yıkılacak durumda değil dediler.

"Orta hasar belgesini aldık. Güçlendirmeye karar verdik, bir sürü para koyduk. Durun dediler burada rezerv alan var. Ellemesinler, biz kendi başımızın çaresine bakalım. Nasıl kurduysak, ne yaptıysak gene yaparız, Allah yardım eder."

Rezerv alanda inşa edilen konutlarla ilgili bazı soru işaretleri var.

Hak sahipleri, yeni konutların metrekaresi, yeri ve ödeme planıyla ilgili somut bilgilere ulaşmak istiyor.

'Hiçbir şey istemiyorum, yalnız evim kalsın'

78 yaşındaki Cemil Çakır'ın tek katlı müstakil evi rezerv yapı alanında. Ev, Bakanlık tarafından verilen askı koduna göre hasarsız.

Geçimini uzun yıllar terlik satarak sağlamış, sekiz yıl önce bu işi bırakmış. Şimdi huzur içinde yaşamak istiyor.

Yürütmeyi durdurma talebiyle açtığı davanın belgesini, evinin duvarına asmış.

"Ben tek başıma yaşıyorum, çocuklarımın hepsi evlendi. Hiçbir şey istemiyorum. Yalnız evim kalsın. Ben otururum yerimde. Öyle" diyor.

Antakya'da yaşayan avukat Ecevit Alkan, çok sayıda hak sahibinin yıkım ve tahliye emirlerine karşı dava açtığını belirtiyor:

"Şu anda altı idare mahkemesi var. Hepsi istikrarlı bir şekilde yürütmeyi durdurma kararı veriyor. Az ve orta hasarlı binalara güçlendirme için izin verdiler, ruhsat verdiler. İnsanlar ruhsat almak ve binaları güçlendirmek için para ödediler.

"Şimdi bu yapılar rezerv alanda kaldı. Peki o zaman bana neden ruhsat verildi? İnsanlar neden borç altına sokuldu?"