Köy enstitüleri Amerikalıların etkisiyle açıldı, yine Amerikalıların talepleri doğrultusunda kapatıldı. Yani hemen her olayda olduğu gibi köy enstitülerinin açılmaları ve kapatılmaları da dış etken olarak Rus ve Amerikan bağlamında gerçekleşti. Tabi Amerikalılar bu okulları bize zorla kapattırmadılar. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Amerikan yardımına muhtaç hale gelmiştik. Savaşa girmedik fakat savaşa girebiliriz düşüncesiyle askeri harcamalar tavan yaptığından ekonomimiz savaş gören devletlerden beter hale gelmişti.   

İkinci Dünya Savaşı’nda özellikle ekonomik olarak çöken Avrupa'nın ayağa kaldırılması ve Sovyet Rusya’nın komşu ülkelerde oluşturduğu tehdidin bertaraf edilmesi amacıyla Amerikan Kongresi’nde 1948-52 dönemini kapsayacak şekilde Marshall Yardım Planı devreye kondu. Aynı plan çerçevesinde daha sonra bu yardım planına dahil olan Türkiye de ağır sanayiden vazgeçecek, Avrupa'nın tahıl ambarı haline gelecek ve komünizme zemin hazırladığı gerekçesiyle köy enstitüleri de kapatılacaktı. Yardımın şartları aşağı yukarı bunlardı. Bu arada çok partili demokratik hayata yine Amerikalıların baskısıyla veya desteğiyle geçtiğimizi de unutmamalıyız. Bizde demokrasinin mazisi biraz daha eskilere dayansa da şu an bir parça demokrasi varsa ülkemizde onu da sevmediğimiz Amerikalılara borçluyuz.  

Mustafa Kemal eğitimde bir çıkış yolu aradığı yıllarda Amerika'dan bilirkişi yardımı talebinde bulundu. Bilirkişi olarak gelen John Dewey, Köy Enstitüleri Projesi’ni çare olarak sundu. Anlaşılan o ki yüzde yetmişi köylerde yaşayan halkın inkılapları hazmettirecek, onların modernleşmesine katkı sağlayacak bir formül olmadan sadece şehirler üzerindeki etkisi ile inkılap ve devrimlerin varlığını devam ettirmesi mümkün değildi. Çünkü o tarihlerde halkın ancak yüzde 30’u şehirlerde yaşıyordu. Bu formül aynı zamanda köyden şehre göçün önüne geçecek ve şehirlerin demografik yapısının bozulmasına da engel olacaktı.

1938 yılında fikri ortaya çıkan fakat asıl 17 Nisan 1940 tarihinde kurulan bu köy enstitüleri, kısa zamanda solculuğun mayalanmasına neden olduğundan dolayı yine Amerikalıların isteği doğrultusunda Marshall Planı çerçevesinde 47 ile 54 yılları arasında kademeli olarak kapatıldı. Aslında Hasan Ali Yücel’in 46’de Maarif Bakanlığından ayrılması ile bu okullar önemli bir destekçisini zaten kaybetmişti.