Ankara Sanayi Odası Başkanı (ASO) Nurettin Özdebir açtı “kriz itirafları” faslını.

“İmalat yapamaz hale geldik. ‘Ekonomi duvara toslayacak’ dedik, dinletemedik. Her şokta düzeltme yapılınca iyi olduğumuzu sandık.” ifadelerini kullanan Özdebir daha birkaç ay evvel ekonominin ne kadar muhteşem olduğundan bahsediyordu.

ASO Başkanı, ekim ayının başında krize dair ilk işareti vermiş ve, “Çalışanların maaşının yarısını İşsizlik Fonu’ndan ödensin.” sözleri ile niyetini beyan etmişti.

Özdebir kendisinden beklenmeyecek kadar üst perdeden konuşuyor: “Rekabet edemez hale düşen sanayici, üretimi bırakıp daha kârlı olan inşaat ve AVM yatırımlarına yöneldi.”

Özdebir’in açtığı kapıdan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da girdi.

O TOBB ki iki satır beyanat verdiğinde ekonomi bakanlarının dizlerinin bağı çözülürdü. Talepler behemehal karşılanırdı. Hepsi mazide kaldı.

Döviz, faiz ve enflasyonun üçünün birden yükseldiğini anlatırken, “Piyasada gözle görülür bir yavaşlama var, para dönmüyor.” dedi. Çorum’da bizzat krizle boğuşan sanayici ve tüccarın huzurunda söyledi bunları.

TOBB Başkanı Rifat Bey en son Reis-i Cumhur Recep Tayyip Erdoğan’ın kendisini yönetim kurulu başkanlığına tayin ettiği Türkiye Varlık Fonu’na üye olarak yazmıştı.

Hisarcıklıoğlu krizin sebep olduğu tahribata işaret ederken şu tespitte bulundu: “Tüccar ve sanayicimizin ticaret, üretim ve istihdam kapasitesini korumamız lazım. Kapanan her bir işletme, üretimi durduran her bir fabrika hepimizin, 80 milyonun kaybı demektir.”

İktisadî krizin en ağır günlerinde hâlâ temkinli ve köşeleri yontulmuş sözlere rağmen bu da bir gelişmedir.

Düne kadar şefliğini Erdoğan’ın yaptığı “kriz-mriz yok!” korosunda sadece dudak oynatan oda ve borsa başkanlarının hakikate gözleri nihayet açıldı. Mamafih çok geç kalındı.

İsmi üzerinde başkanlık vazifesini ifa ettikleri odalara kayıtlı üyelerin hissiyatına tercüman olmaları icap ederdi.

Başkanlar bunun yerine iktidarın, daha doğrusu Saray’ın güdümünde vitrin süsü misali hareket ederek ateşe odun taşıdı.

İktidarın temsilcisi gibi konuşmak, krizi perdelemek için toplantı üstüne toplantı yapmak…

İş âleminin çok alışık olmadığı tarz-ı hareketti. TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu’nun Varlık Fonu’na üye alınması esasında hükûmet güdümünde olduklarının tesciliydi.

Erdoğan’ın o tayine yüklediği manalardan biri de şu idi: “Ben varsam siz de varsınız.”

Oysa istiğna halini tercih etseler, moda tabirle özgül ağırlıkları ile konuştuklarında ses getirebilirlerdi.

Bu saatten sonra söyledikleri çok fazla makes bulmayacak maalesef.

Saray cenahı, “Ne iş!” diyecek. Sıraladıkları eksikler zaten kale alınmayacak. Saray kendi memurları nazarıyla bakıyor oda ve borsaların başkanlarına.

Esnaf, çiftçi, tüccar ve sanayici zaten can derdinde. Kimin ne dediğinden ziyade derdine kimin derman olacağına bakıyor hepsi. Sadece esnaf ya da küçük işletmelerle mahdut bir yangın değil.

Migros gibi 2 bin mağazası olan bir dev kredi borçlarını ödemek için yüzde 33 faizle borçlandı. Yani borcu borçla çevirmeye çalışıyor.

Kâr marjının yüzde 2 bile olmadığı perakende sektöründe faaliyet gösteren bir firma senelik yüzde 33 faizin altından nasıl kalkacak?

Üç ayda bir kupon ödemesi yapacak şirketin toplam borcu 9,2 milyar TL’ye çıkmış. Euro yüzde 20 arttığında Migros net 528 milyon TL zarar yazıyor.

Sabancı’nın otobüs ve midibüs imal eden firması TEMSA 6 hafta şalteri indirecek. TOFAŞ ve Renault da imalatı 4 hafta durdurmuştu.

TEMSA 2019 yılının ilk 3 ayında yeni sipariş almadığı için böyle bir karar aldı. 300’e yakın işçi ücretsiz izinde. Malî dar boğazdan çıkmak için bu bile kâfi gelmedi.

21 Aralık’ta başlayacak mecburi izin. Ocak ayı boyunca fabrika kapalı kalacak

Dolar ucuzken alınan döviz borçları kur artışı ile şirketlerin idam sehpasına dönüştü. Bir senede ödenecek tutar 114 milyar dolar.

TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu, Saray’ın halkla ilişkiler toplantılarında gülücük dağıtacağına kriz büyümeden feryat etmeliydi. Erken teşhis ve tedavi fırsatı heder edildi.

Başkan etliye sütlüye dokunmayınca 81 ilin başkanları da aynı yoldan ilerledi. İkaz eden birkaç kalem de “vatan haini”, “üst akıl” ithamları ile püskürtüldü.

Rifat Bey bundan sonra kendi şirketlerini kurtarma telaşından hiç konuşmaya vakit bulamayabilir.

Maalesef herkes için çok geç…