Meta, Google ve Apple gibi kendilerini hep tarafsız gösteren dev teknoloji şirketleri artık tutumunu açıkça koyuyor ve işgali protesto etmek için Rusya'da ürünlerini yasaklıyor.

Bu arada, Rus kullanıcıların internetin kullanma şekli de değişiyor. Twitter ve Facebook engellenmiş durumda, TikTok Rus kullanıcıların paylaşımlarına izin vermiyor ve polisin sokaklarda insanları durdurarak cep telefonlarından neyi izlediklerini kontrol ettiği yolunda haberler alınıyor.

Artık sorulan soru şu: Rusya-Ukrayna krizi küresel interneti kökünden değiştirebilir mi?

Ukrayna hükümeti bazı teknoloji şirketlerinden Rusya'daki hizmetlerini durdurmalarını istedi. Rusya'yla iş yapmayı ya da ürünlerini Rusya'da satmayı reddeden şirketlerin sayısı da her geçen gün artıyor.

Ukraynalı liderler şimdi daha da fazlasını, Rusya'nın tamamen küresel internetten kesilmesini istiyor.

Uluslararası düzeyde internet yönetiminden sorumlu İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu (ICANN) bu yöndeki çağrılara "hayır" cevabı verdi.

ICANN'dan, Rusya'nın .ru gibi en üst düzey alan uzantılarını ve sunucu ile istemci arasındaki iletişimin şifreli yapılmasını sağlayan SSL sertifikalarını iptal etmesi istenmişti.

Ancak sloganı "Tek Dünya, Tek Internet" olan kuruluşun başkanı Goran Marby, Ukrayna Başbakan Yardımcısı Mykhailo Fedorov'un bu talebine "Biz işimizde tarafsız davranıyor ve küresel interneti destekleyecek şekilde çalışıyoruz. Provokasyonlar ne olursa olsun, görevimiz cezai işlem yapmak, yaptırım uygulamak veya internetin bazı bölümlerine erişimi kısıtlamak değil" yanıtını verdi.

Bu kararı destekleyen kuruluşlardan biri de dijital alanda mahremiyeti savunan Electronic Frontier Foundation (EFF).

EFF yetkililerinden Corynne McSherry ve Konstantinos Komaitis, savaş dönemi "internetle uğraşmanın" zamanı olmadığını, temel internet altyapı protokollerine müdahale etmenin "tehlikeli ve uzun süreli sonuçları" olacağını söyledi.

Bunlar, insanları en güçlü bilgi paylaşım ağından mahrum bırakmak, tehlikeli bir emsal oluşturmak ve güvenlikle mahremiyet politikalarından ödün vermek olarak sıralanabilir.

Siber saldırılara karşı korunma sağlayan Cloudflare şirketi de Ukraynalı yetkililerin Rusya'daki hizmetlerine son vermesini istediği şirketler arasında.

Ancak şirketin buna yanıtı "Rusya'nın daha az değil, daha fazla internete ihtiyacı var" şeklinde oldu.

Splinternet nedir, nasıl çalışır?

İnternetin kesilmesi çağrılarını, farklı ülkelerin farklı internet sürümlerine sahip olduğu Splinternet olarak bilinen tehlikeli uygulamaya giden bir yol olarak gören çok sayıda kişi var.

"Çin'in Güvenlik Seddi" denilen internet versiyonu, bir ülkenin nasıl kendi ağını oluşturabileceğine belki de en bariz örnek.

İran'da da internet içeriği denetleniyor ve dışarıdan gelen bilgiler resmi İran Telekomünikasyon Şirketi tarafından kısıtlanıyor.

Rusya birkaç yıldır Runet denilen kendi internet versiyonu üzerinde denemeler yapıyor. Ancak bu, Çin'inki gibi sıfırdan inşa edilen bir internet versiyonu değil, mevcut internet üzerinde değişikliklere dayalı.

Rus hükümeti 2019 yılında bu yeni sistemin başarıyla denendiğini açıkladı.

O dönemde, neden böyle bir gerek duyulduğunu pek anlayan olmadı, ancak Surrey Üniversitesi'nden Profesör Alan Woodward, Ukrayna bağlamında bunun artık çok daha anlamlı olduğunu söylüyor.

Yapılan denemede, Rus internet servis sağlayıcılarından, interneti Rusya sınırları içinde dış dünyayla ilişkisi olmayan özel bir ağ olarak yapılandırmaları istenmişti.

Bu girişim, Rusya'nın internet versiyonunun küresel muadili ile bağlantı kurduğu noktaların kısıtlanmasını içeriyordu.

Rusya şimdi bu sistemleri yeniden test ediyor gibi görünüyor - Rus hükümeti, internet servis sağlayıcılarından bu kez de güvenliklerini artırmaları ve Rusya'daki alan adı sistemi (DNS) sunucularına bağlanmalarını istedi.

Bazılarına göre Rus hükümetinin servis sağlayıcılarından böyle bir talepte bulunması ve 11 Mart'ta denemelerin tamamlanması için tarih vermesi, Rusya'nın kısa süre içinde internetten çıkmaya niyetlendiğinin göstergesi.

Profesör Woodward ise bunun bir "hazır olma tatbikatı" olduğu görüşünde. "Bu daha çok, Rusya'nın internet servis sağlayıcılarını hazır olmaya, internetin telefon rehberi sayılan DNS sunucularının yerel kopyalarını hazırlamaya ve Javascript gibi, Rusya dışındaki sunuculardan gelen yazılımların yerel sürümlerini bulundurmaya çağırmasıyla ilgili" diyor.

Rusya kendi sistemini denemenin Rus web sitelerini yabancıların siber saldırılarından korumaya yönelik olduğunu söylüyor ve interneti keseceğini reddediyor.

Ancak "Çin'in Güvenlik Seddi" kitabının yazarı James Griffiths, Moskova'nın her an internetin fişini çekebileceğini düşünüyor.

Griffiths, BBC'ye "İnterneti kesmek, Rusların yalnızca Kremlin'in onayladığı içeriği görmesini sağlamak, stratejik olarak mantıklı" dedi, "Önümüzdeki haftalarda veya aylarda böyle bir uygulama yürürlüğe girerse şaşırmam."

"Jeopolitik nedeniyle, ulusların dışlandığı ya da kendi alternatiflerini geliştirdiği farklı bir internet tasarımı ortaya çıkıyor. Sosyal medya platformları gibi, yıllardır halkları birbirine bağlayan küresel köprüler yıkılıyor" diyor.

James Griffiths'e göre, dünyanın yeni güç ekseni Batı ile Çin ve Rusya arasında bölünecek, internet şirketleri hizmet ve ürünlerini geri çekerken, Moskova bir kez daha Pekin'e dönecek.

Griffiths, "Rus ekonomisi küresel ekonominin büyük bir kısmından koptuğu için Çin'e dönüyorlar. Çin'e güvenmek zorunda kalacaklar. Hatta geçmişte olduğundan da daha fazla" diyor.

Huawei gibi Çin teknoloji şirketleri ise şimdiye kadar kriz hakkında resmi bir yorumda bulunmadı.