DW'den Tetyana Klug'un haberine gööre, Amerika Birleşik Devletleri'nde yayınlanan Washington Post gazetesi 2014'te, "İroni uyarısı: Putin hesabından atılan ilk tweet Obama'ya tebrik mesajı mıydı?” başlıklı bir haber yayınladı. Dört yıl sonra da Business Insider, Twitter'da biri beş yıldır ölü, yalnız 19 kişiyi takip eden Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında bir yazı yayınladı. Her iki medya kuruluşunun da Putin'i taklit eden sahte, İngilizce bir Twitter hesabı tarafından kandırıldığı ortaya çıktı. Bu hatayı yapan saygın medya kuruluşları bu ikisiyle de sınırlı kalmadı.

Kasım 2012'de açılan sahte hesap, Rus lideri taklit ettiği için Twitter tarafından 2018'de askıya alındı. Ancak bu tarihe kadar neredeyse bir milyon takipçiye ulaşmıştı. Şaşırtıcı olan, Putin'in resmi, doğrulanmış İngilizce Twitter hesabının da yakın sayıda takipçisi var.

Artık kullanım dışı olan sahte hesap, yanlış bilgi yaymak yerine Kremlin'in resmi açıklamalarını retweetledi. Bu da sahte hesap olduğunun uzun süre fark edilmemesine olanak tanıdı.

Bu gibi sahte hesaplar bilgi savaşlarında bir araç olarak giderek daha da fazla kullanılmakta. Neyse ki çoğu büyük sosyal medya platformu artık bu tehlikenin farkında.


Sahte Twitter hesaplarının kesin sayısı bilinmiyor. Ancak bir Twitter çalışanına göre, platform her hafta 8,5 ila 10 milyon botla mücadele ediyor ve bunlardan kötü amaçlı olduğu tespit edilen yaklaşık üçte ikisi otomatik olarak siteden kaldırılıyor. Facebook, dünya çapındaki aylık kullanıcılarının yüzde 5'inin sahte olduğunu tahmin ediyor. Sosyal ağ, yalnızca 2021'in ikinci çeyreğinde yaklaşık 1,7 milyar sahte hesabı kaldırdı.

Facebook'a göre, platform her gün milyonlarca sahte hesap açma girişimini engelliyor. Facebook, bu tür hesapların "politikalarını ihlal etmek için kötü niyetle oluşturulduğunu" savunuyor.

Bu arada Twitter'ın, kişileri, markaları veya kuruluşları yanıltıcı veya aldatıcı şekilde taklit eden hesapları, kalıcı olarak askıya alma hakkını kendinde saklı tutan bir politikası var. Ancak (yalnızca) benzer bir kullanıcı adı veya profil resmine sahip olan hesaplar bu politikayı otomatik olarak ihlal etmiş sayılmıyor.

Şirketler ve kamu yararına çalışan kişiler tarafından işletilen gerçek sosyal medya hesapları, genellikle mavi bir doğrulama sembolü taşır. Politikacıların ve ünlülerin profil sayfalarında bu sembolü görebilirsiniz ve bu sembol, Facebook'un kurucusu Mark Zuckerberg ve Tesla patronu Elon Musk gibi kişilerin profil sayfalarının sahte olup olmadığını anlamanıza yardımcı olur. Ancak Twitter, yanlışlıkla çok sayıda orijinal olmayan hesabı doğruladığını da kısa süre önce itiraf etmişti.

Hesaplarda doğrulama sembolü olmadığı durumda dikkat etmeniz gerekenler:

Çoğu zaman dolandırıcılar, bir platforma kaydolduktan sonra Twitter veya Facebook kullanıcı adlarını değiştirir. Bu durumda, "@" sembolünden önce gelen orijinal Twitter hesap isimleri, bir şeylerin yanlış olabileceğine dair bir ipucu sağlayabilir. Aynı şekilde, farklı bir Facebook URL'si sizi şüphelendirmelidir. Örneğin, Elon Musk'a ait olduğu varsayılan bu Facebook hesabını ele alalım (ekran görüntüsüne bakın).

Kullanıcının soyadı "Musk" yerine "Muskk" olarak yanlış yazılmış ve "facebook.com/elonreeve.musk.338" kullanıcı adına kayıtlı. Yani bunun Elon Musk'ın gerçek Facebook sayfası olması pek olası değil. Ayrıca, kamu yararına çalışan kuruluş ve kişiler, genellikle gerçek sosyal medya hesaplarına referans bağlantılar veriyorlar.


Kamuoyu nezdinde tanınmayan bir kişiye kayıtlı bir hesabın gerçekliğini doğrulamak istiyorsanız, söz konusu kişinin aynı adı kullanarak diğer sosyal ağlarda bulunup bulunmadığını kontrol edin. Bunun için arama motorlarını kullanabilirsiniz. Eğer başka sosyal ağlarda da bulunuyorsa, kullanılan profil resimlerinin benzer olup olmadığını kontrol edin. Ayrıca profil biyografileri, iletişim ve konum ayrıntılarının eşleşip eşleşmediğine bakın. Ve hesapların benzer içerikler paylaşıp paylaşmadığına dikkat edin. Büyük oranda örtüşüyorsa, muhtemelen gerçek bir kişinin gerçek bir hesabıyla karşı karşıyasınızdır. Ancak tüm bunların bir hesabın gerçek olup olmadığını ölçmek için sağlam kanıtlar olmaktan ziyade sadece ipuçları olduğunu unutmayın.

Ayrıca, eğer varsa profil resimlerini de inceleyebilirsiniz (Manipüle edilmis görsellere dair serimizin ilgili bölümünü de okuyabilirsiniz). Profilde kullanılan resmin iddia edilenden başka birini mi tasvir ettiğini veya resmin çevrimiçi başka bir yerde ortaya çıkıp çıkmadığını öğrenmek için "resim arama yöntemini" (Google, Bing ve Yandex tarafından sunulan bir hizmet) kullanın. Düşük çözünürlüklü resimler de bir işaret olabilir. Örneğin, kamusal figürlerin, resmi sosyal medya profillerinde kötü çözünürlüklü resimler kullanması pek sık karşılaşılan bir durum değildir.

Eski Almanya Başbakanı Angela Merkel'in 4 binden az Twitter takipçisi olması muhtemel mi? Cambridge Düşesi Kate Middleton'ın Facebook'ta sadece 52 arkadaşı olması ne kadar mantıklı? Bu iki hesap da gerçek izlenimi vermiyor. Yine de sahteleri tespit etmek her zaman bu kadar kolay değil.

Yukarıda bahsedilen 60 binden fazla takipçisi olan sahte Elon Musk hesabını hatırlayın. Bunun gerçek bir hesap olup olmadığını kontrol etmek için Musk'ın doğrulanmış Twitter hesabına bakın ve söz konusu Facebook hesabıyla karşılaştırın. Musk'ın Twitter'da 73 milyondan fazla takipçisi varken, şüpheli Facebook hesabının sadece 60 bin kişi var. Bir terslik olmalı, değil mi? Bir kişinin farklı sosyal medya platformlarındaki takipçileri, arkadaşları veya aboneleriyle ilgili göze çarpan bir tutarsızlık gördüğünüzde her zaman şüphelenmelisiniz. Bu açıdan Followerwonk, farklı ağlardaki takipçi rakamlarını analiz etmek için yararlı bir araç olarak kullanılabilir.

Ünlü bir kişi tarafından işletildiği varsayılan bir hesabın, gerçekliğini kontrol etmenin başka bir yolu da doğrulanmış hesapların bu hesapla etkileşime girip girmediğini ya da nasıl etkileşime girdiğini kontrol etmektir. Örneğin, aynı spor kulübünden takım arkadaşları, şüpheli hesap tarafından paylaşılan fotoğraflara yorum yapıyor mu? Veya doğrulanmış hesaplar, söz konusu hesap tarafından yayımlanan içeriği yeniden paylaşıyor mu?

Sosyal medya profilinin ne zaman oluşturulduğuna da dikkat edin. Yıllardır aktifse, gerçek olabilir. Yine de bu, gerçekliği ölçmenin kesin bir yolu değil. Örneğin, yukarıda bahsettiğimiz sahte Putin hesabı da altı yıl boyunca aktifti. Ayrıca bir hesap tarafından gönderilen içeriğin türünü de inceleyin.

Kişiyle uyuşuyor mu? Yoksa farklı bir profil mi çiziyor? Bir kişi sürekli olarak fotoğraflarda yer değiştiriyorsa ve bu kişi bir seyahat yazarı, savaş muhabiri ya da benzer bir işte çalışmıyorsa da şüphelenmelisiniz. Bağlantıları çok az olan veya hiç bağlantısı olmadığı görünen bir içeriği paylaşan kişilere karşı da dikkatli olun. Bir Alman öğrenci, bir Afgan savaş bölgesini gösterdiğini iddia eden görüntüler mi yayınlıyor? Rusya'da emekli olduğunu söyleyen bir kişi, Paris'teki aşı karşıtı protestolar olduğunu iddia ettiği fotoğrafları mı paylaşıyor? Her iki durum da pek makul görünmüyor. Bu iki hesap da sahte hesap olabilir veya en azından doğrulanmamış, yanlış bilgileri paylaşıyor olabilirler.

Robotların kısaltması olan botlar, makine gibi Facebook gönderilerine yorum yaparlar, içerik paylaşırlar ve marjinal konularda yapay çevrimiçi tartışmaları körüklerler. İnternet davranışları, adlarından da anlaşılacağı gibi, otomatik robotlarınkine benziyor.

Bununla birlikte, iyi ve kötü botlar arasında ayrım yapmak da önemli. İyi botlar, haberleri, hava durumu tahminlerini, deprem uyarılarını ve uydu görüntülerini sosyal medyada otomatik olarak paylaşabilirler.

Kötü botlarsa, aksine, belirli bir gündemi ilerletmek için, gerçek insan faaliyetlerini taklit edecek şekilde tasarlanmışlardır. Algoritmaya bağlı olarak, bilgisayar programları üzerinden sosyal medya gönderileri veya yorumları oluşturup yayınlayabilir, başkalarını takip edebilir ve hatta arkadaşlık istekleri gönderebilirler.

Kötü botlar, sosyal medya platformlarında belirli siyasi görüşleri savunabilir, sürekli yanlış bilgiler paylaşarak internetteki verimli tartışmaları baltalayabilir ve belirli yapay gündemlere dikkat çekebilirler.

Carnegie Mellon Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, 2020'de koronavirüs veya Covid-19 hakkında paylaşılan 200 milyondan fazla tweet'i analiz ettiğinde bu konuda endişe verici bir sonuca vardı: En "etkili" 50 retweetçinin yüzde 82'si ve "en önde gelen" 1000 retweetçinin yüzde 62'si bottu.

Aşağıdakilere dikkat ederseniz botları da sahte sosyal medya hesapları gibi tespit edebilirsiniz:

Hesap adları: Karmaşık harf ve kelime kombinasyonlarından oluşan kullanıcı adları, karşınızda bir bot olduğu anlamına gelebilir.

Profil fotoğrafları: Hesapta profil resmi yok mu? Başka birini mi gösteriyor? Resim çok mu kalitesiz? Eğer böyleyse, dikkatli olun.

Biyografisi/Hesap detayları: Profil bilgisinde az detayın olması, yakın tarihte siteye kayıt olduğunu gösteren bir işaret ve söz konusu kişiyle uyuşmayan şüpheli bir konum da karşınızdaki hesabın bir bot hesap olduğunu gösterebilir.

Aynı içeriği farklı platformlarda veya birkaç farklı gönderi altında aynı anda yayınlayan tek bir sosyal medya hesabı gözlemlediniz mi? Hesap çok kısa sürede sayısız kaba yanıt mı gönderiyor, yoksa bir içeriği sürekli olarak retweetliyor mu? Cevabınız evet ise, büyük olasılıkla bir botla karşı karşıyasınız. Botların ayrıca genellikle çok sayıda başka hesabı takip ettikleri ve kendilerine ait takipçilerinin çok az olduğu veya hiç olmadığı biliniyor. Takipçi sayılarını kontrol etmek için Followerwonk ya da Botometer gibi araçları kullanabilirsiniz.

Troller, botlar kadar yıkıcı sonuçlar doğurabilecek internet davranışları sergileyen gerçek insanlardır. İnterneti aşırı aktif kullanırlar. Bunlara genellikle belirli tanınmış kişileri veya medya kuruluşlarını taciz etmeleri için ödeme yapılır. Facebook, bu amaçtaki eylemleri "yabancı bir aktör veya hükümet adına koordineli olmayan yapay davranış" olarak tanımlıyor. Bu tür kampanyalar sözde trol fabrikaları tarafından yürütülür.

Trol fabrikalarının en bilinenlerinden biri, Rusya'nın St. Petersburg kentindeki İnternet Araştırma Ajansı (IRA). Avrupa Dış İlişkiler Servisi tarafından dezenformasyona karşı yürütülen bir proje olan EUvsDisinfo, IRA'nın çeşitli Avrupa ülkeleri ve ABD'deki seçim kampanyaları ile farklı referandumlarda, birçok dilde yalanlar ve Kremlin yanlısı mesajlar yaydığını tespit etti. ABD istihbarat servislerinin Ocak 2017'de, 2016 ABD başkanlık seçimleri öncesinde ABD kamuoyunu manipüle etmek için kurumun nasıl çalıştığını analiz eden bir rapor yayınlamıştı. IRA da böylece küresel ölçekte dikkatleri üzerine topladı. O zamandan beri Facebook, IRA'ya bağlı hesapları siliyor.

Trol fabrikaları veya trol ordularının Hindistan, Çin, Suudi Arabistan ve Meksika'da da faaliyet gösterdiği söyleniyor. Nitekim, 2020'de Washington Post, eski ABD Başkanı Donald Trump'ın bir kısmı 18 yaşından küçük genç destekçilerinin sosyal medyada dezenformasyon yaymaları için para aldığını ortaya çıkardı.

Trol hesapları, genellikle gerçek insanlar tarafından kontrol edildiğinden, tamamen sahte olan hesaplara göre daha zor tespit edilir. Trol hesaplarını tespit etmek, bu hesaplar daha geniş trol ağlarının bir parçasıysa ve yıllardır da sürdürülüyorsa daha da zorlaşır. Bu nedenle şüpheli profil adları, son kayıt tarihleri ve şüpheli takipçi numaraları ile onları kolayca tanıyamazsınız. Yine de, olası ipuçlarını kontrol ettiğinizden emin olun.

Ayrıca, söz konusu hesabın paylaştığı içeriği yakından inceleyin. Dezenformasyon yayınladığı bilinen internet sitelerine bağlantılar içeriyor mu? Kullanıcının, kişisel gönderiler de yayınlayıp yayınlamadığına dikkat edin. Bir hesap yalnızca üçüncü taraf içeriğini yeniden yayınlıyorsa, bu bir trolle karşı karşıya olduğunuz anlamına gelebilir. Bu paylaşılan içerik, dezenformasyon içeriyorsa özellikle şüphelenin.

Belirli bir sosyal ağda ortak bir arkadaşınız olup olmadığını kontrol edin. Eğer ortak arkadaşınız varsa, bu kişiye ulaşın ve şüpheli hesap hakkında bilgi alın.

Potansiyel bir trolün sosyal medyada ne kadar zaman harcadığına da dikkat edin. Kişi belirli internet tartışmalarına yorum yapmak için saatlerini ayırıyor mu? Ya da farklı sosyal medya gönderilerinin altında tamamen aynı mesajı mı yayınlıyor? Arka arkaya içerik yayınlayıp paylaşıyor mu? Bunlar, Facebook, Twitter, Instagram veya YouTube etkinliği bir hobiden çok bir iş olan biriyle muhatap olduğunuzu gösteren ipuçları olabilir.

Trol etkinliğinin en büyük işaretlerinden biri, söz konusu kişinin internetteki bir tartışmaya yapıcı bir katkıda bulunamamasıdır. Kişinin yalnızca başkalarını manipüle ettiğini ve karşısındakinde olumsuz duygular uyandırma hedefinde olduğunu hissederseniz, daha fazla tartışmayı bırakın ve hesabın doğrulanması için şikayet edin.