Mehmet Bayer - Çanakkale'nin Ayvacık ilçesine bağlı Gülpınar beldesinde bulunan antik Apollon Smintheus Tapınağı'nda yürütülen kazı çalışmalarında, Troas bölgesinde olimpiyat oyunlarının (Apollon Smintheia Pauleia Spor Oyunları) düzenlendiği belgelendi. Yaklaşık 30 yıldır kesintisiz süren kazı çalışmaları bu yıl da, Prof. Dr. Coşkun Özgünel başkanlığında başladı. Yaklaşık bir aylık sürede daha önceki yıllarda olduğu gibi tarihsel, sosyal ve dinsel yeni bilgi ve belgelere ulaşıldı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Öğretim Üyesi olan ve kazı ekibinde bulunan Yrd. Doç. Dr. Davut Kaplan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, sosyal tarihin önemli bir parçası olan sporun varlığının, bulundukları coğrafyayı da içine alan bölgede 3 bin yıldan beri hem yazılı hem de arkeolojik belgelerle kanıtlandığını söyledi. Bunlardan en önemlisinin, ozan Homeros'un Ilyada ve Odysseia destanlarında bahsettiği, ölünün ruhunu memnun etmek için yapılan mezar başındaki atletik oyunlar olduğuna işaret eden Kaplan, ''Bu tür oyunlar süreklilik arz etmezler, yani Troia surları önünde yapılan bir spor, savaş bitince ortadan kalkmakta, aynı yerde tekrar yapılmamaktadır. Ancak Greklerde Arkaik dönemden itibaren güreş, boks ve koşu yüzlerce yıl en başta gelen spor dalları olarak varlığını korumuştur. Bütün kültürlerde spor var olmasına rağmen, bu bölgede iki farklı alanda karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan birincisi dini, ikincisi ise sosyal alandır'' dedi. Kaplan, sosyal alanda gerçekleşen sporun anma, dinsel amaca hizmet eden sporun ise tanrı adına yapıldığını belirterek, ''Bütün bu sporların bölgesel kalmadığı, evrensel anlamda sporların da yapıldığı bilinmektedir. Sporun evrensel anlamda gelişmesi elbette ki rekabetin varlığına bağlıdır. Ancak rekabet, sporda görünen taraf olsa da asıl mesele maddidir, ticaridir. Bazı sporlar ise ticari boyutunun yanında siyasi ve sosyal çözümlemelerin anahtarı rolüne bürünmüştür'' diye konuştu. Smintheion'da dikkati çekenin spor ve dinin bir arada kullanılması olduğunu, bu yüzden sporun başlangıcının dine dayandığı görüşünün kabul edilebileceğini anlatan Kaplan, şu bilgileri verdi: ''Örneğin bugün elimize heykelleri ulaşan Kleobis ve Bithon kardeşlerin annelerini tapınağa götürmek için arabayı taşıyan kişiler olması ve bu nedenle onurlandırılmaları dikkat çekicidir. İslam'da da bazı sporların din liderlerine atfedilerek yapılmasının uygun ve faydalı olacağı düşüncesi, dinin sporun tetikleyicisi ve uygulayıcısı olduğunu gösteriyor. Ayrıca dinin emirlerinin ve ibadetlerinin birer spor olarak insan bedenine faydalı olduğu düşüncesi antik çağdan beri gelen bir uygulamadır. Farklı şekillerde de olsa bütün toplumlarda spor, insan enerjisinin tanrıya kurban edilmesi gibi olağan dışı bir uygulama olarak ileri sürülebilir. Her ne olursa olsun aslında spor bir sosyal olaydır. Özellikle Grek ve Roma toplumunda spor önemli bir yer işgal eder. Öyle ki edebiyat, din ve sanatta bunun çok güzel örnekleri vardır. Ancak edebiyat ve sanat kelimesiyle açıklamaya çalıştığımız sporun bir de farklı dallarına 'vahşet', 'şiddet' olarak bakan insanlar var ki, bu tür sporlar antik çağdan beri vardır. Bilinen en erken uygulamalardan biri seyircilerin gittiği Olympia'daki kanlı spor oyunlarıdır. Gök Tanrı Zeus adına (Zeus Olympios) yapılan olimpiyatlar Grek dünyasındaki en büyük spor oyunlarıydı. İşte bu tür sporlardan biri Apollon adına Smintheion'da yapılan oyunlardır.'' -PANKREAS VE GÜREŞ SPORLARI- Yrd. Doç. Dr. Davut Kaplan, Grekçe yazılı belgelerin kazılarda ortaya çıkan mermer heykel kaidelerinin üzerinde yer aldığını söyledi. Smintheion yazıtlarında pankration (pankreas) ve güreşten bahsettiğine işaret eden Kaplan, ''Pankreas sporunda, bir savaşçı veya sporcu rakibinin hayati olan üreme organlarına tekmeyle vurabilmekte, gözünü oyabilmektedir. Bu tehlikeli vuruşların, darbelerin ve taktiklerin ilki kurallara uygun, ikincisi ise kural dışı sayılırdı. Çünkü pankreas boks ve güreş karşımı olan, dövüş sanatları içeren bütünüyle güç gerektiren bir spordu. Aslına bakarsan bu spor final dövüşü anlamına da gelir. Ancak pankreas sporunun kuralları hakkında çok az bilgiye sahibiz. Örneğin ısırma ve göz oyma illegal hareket sayılır. Bu tür hareketleri gösteren ve hakemlerin itirazına işaret eden vazo resimleri vardır'' şeklinde konuştu. Kaplan, ağır bir spor olsa da pankreasın aristokrat sınıfına ait spor dalı olduğunu, mitolojide geçen ve sanata aktarılarak sevilen kahramanlardan Minotauros boğasıyla mücadele eden Theseus, Nemea aslanıyla mücadele eden Herakles'in birer idol olarak kabul edildiğini bildirdi. Pankreas sporunun soylu aileler ve onların çocukları tarafından oynandığının, belgelerle, Smintheion yazıtlarıyla kanıtlandığını dile getiren Kaplan, şöyle konuştu: ''Bildiğimiz kadarıyla bu spor dalıyla uğraşanlar genelde kısa boylu ve tıknaz kişilerdi. Elimize geçen 19 yazıtlı heykel kaidesine ek olarak bu sezonki bir aylık çalışmada 1 yazısız ve biri kırık olmak üzere 9 adet heykel kaidesi daha bulduk. Bu kaidelerdin tümünün üzerinde heykeller vardı, ancak henüz heykellere ulaşamadık. Kaideler üzerindeki ayak izleri dikkate alınırsa hepsi insan figürü taşıyordu. Yazıtlarda, aynı okuldan ya da eğitmenden yetişmiş, birinci, ikinci ve üçüncü olarak derece alan sporcuların isimleri, güreştikleri alan ve dereceleri ifade edilmekte. Bu yazıtların en önemli yanı, Troas bölgesinde bu denli geniş bir spor organizasyonunun yapılmış olmasıdır. Bu sporlara, Ege, Yunanistan, Batı Anadolu ve Troas bölgesinden gelen sporcular vardı. Geniş bir coğrafyaya yayılan spor oyunu. Bugünkü anlamda buna uluslararası diyebiliriz. Kazılar devam ettiği müddetçe olimpiyat oyunları gibi büyük ve geniş, aynı zamanda kapsamlı spor oyunlarının Troas bölgesindeki varlığını farklı boyutlarıyla ortaya koymuş olacağız. Çünkü Roma imparatorluk dönemine denk gelen bu oyunların geniş bir katılımla yapılmış olduğunu ilerleyen kazılar ortaya koyacaktır. Bu sezon daha çok onarım ve koruma ağırlıklı çalışmalarımız varken, yine de bu kadar değerli bilgilerin elde edilmiş olması çok sevindirici.'' -KAİDELERİN ÜZERİNDEKİ YAZITLARDAN ÖRNEKLER- Kazılarda ortaya çıkan kaidelerden ikisinin üzerindeki yazıtlarda şu bilgiler yer alıyor: ''Yazıt metin 1: Sokrates oğlu Sokrates, Smintheia Pauleia oyunları sırasında ilk kez düzenlenen çocuk kategorisindeki pankreas müsabakasını kazanan kendi oğlu Herakleides'i meclis kararıyla onurlandırdı. Eğitmeni Troas bölgesinden Hermippos oğlu Hermippos gözetiminde. Yazıt metin 2: Uğurlu olsun. Kardeşleri Hermes ve Smintheus, Pythia şenliklerine eş olan Smintheia Pauleia oyunları sırasında çocuk oyunları kategorisinde pankreas müsabakasını kazanan L. Stlabius Hermes'in oğlu L. Stlabius Agesilaos'un meclis kararıyla heykelini dikti. Eğitmeni Statius Narkissus'un gözetimi altında.'' (BYR-CC-OSM)11.08.2011 13:30:29