Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), koronavirüs salgınının damga vurduğu 2020 yılına ilişkin ölüm istatistiklerinin neden yayımlanmadığına dair soruya, İçişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nı işaret ederek yanıt verdi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ise, Meclis’te kendisine yöneltilen konu hakkındaki soruya, “O, TÜİK'in sorunu, açıkladığında hepimiz göreceğiz” diye yanıt vermişti.

PLANLANAN TARİHTEN BİR GÜN ÖNCE ‘ERTELEDİ’

TÜİK, 24 Haziran 2020’de yayımlaması gereken 2020 yılı ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerini, 23 Haziran akşam saatlerinde yaptığı açıklama ile ‘ileri bir tarihe’ ertelediğini duyurmuştu.

TÜİK’in açıklamasında, “Bülten, idari kayıtlardan üretilmekte olan istatistiklere ilişkin çalışmaların henüz tamamlanamamış olması sebebiyle ileri bir tarihe ertelenmiştir” denilmişti.

Bu açıklamanın üzerinden 6 ayı aşkın bir sürenin geçmesine rağmen TÜİK, ilgili istatistikleri hala açıklamış değil.

TÜİK’E 4 SORU

BirGün, 2021 yılı sonuna gelirken, verilerin neden yayımlanmadığını Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında TÜİK’e sordu:

- 2020 yılı ölüm istatistikleri neden açıklanmamaktadır?

- 23 Haziran'daki açıklamanızda belirttiğiniz çalışma neden hala tamamlanamamıştır?

- Gerekli kayıtlara ulaşma konusunda zorluk çıkaran veya kayıtlarını iletmeyen bir kurum var mıdır?

- 2020 yılı ölüm istatistiklerini yayınlama tarihine dönük bir öngörünüz var mıdır?

‘KURUMLARDAKİ ÇALIŞMALAR HENÜZ TAMAMLANMADI’

28 Aralık’ta iletilen bu sorulara 2 gün sonra yanıt veren TÜİK, 6 ay önce yaptığı erteleme açıklamasını hatırlattı. TÜİK, 23 Haziran’da yaptığı açıklamada ertelemenin gerekçesine dair, “İdari kayıtlardan üretilmekte olan istatistiklere ilişkin çalışmaların henüz tamamlanamamış olması” ifadelerini kullanırken bu kez ise, “Kurumlardaki idari kayıtlardaki çalışmaların henüz tamamlanmamış olması” dedi; verilerin İçişleri ve Sağlık Bakanlıklarından elde edildiğini vurguladı.

TÜİK, istatistikleri ne zaman yayımlanacağı sorusunu ise yine yanıtsız bıraktı.

TÜİK Başkanlığı tarafından BirGün’ün sorularına verilen yanıt aynen şöyle:

“Türkiye İstatistik Kurumu ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerini aşağıdaki idari kayıtlardan derlemektedir:

• İçişleri Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS) veri tabanında yer alan ölüm verisi

• Sağlık Bakanlığı Ölüm Bildirim Sistemi'nden elde edilen ölüm nedeni verisi.

‘Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2020’ haber bülteninin yayınlanması istatistiklerin elde edildiği kurumlardaki idari kayıtlardaki çalışmaların henüz tamamlanmamış olması nedeniyle ertelenmiş, bu durum 23 Haziran 2021 tarihinde kamuoyuna duyurulmuştur.

‘Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2020’ haber bülteni, istatistiklerin elde edildiği idari kayıtlardaki çalışmaların tamamlanması sonrasında yayımlanacaktır.”

SAĞLIK BAKANI KOCA, TÜİK’İ İŞARET ETMİŞTİ

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ise, daha önce yaptığı açıklamada verilerin açıklanmaması hakkında sorumluluğu TÜİK’e atmıştı.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, Bakanlığının 2022 yılı bütçe görüşmelerinde milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Koca, 2020'deki ölüm verilerinin açıklanmaması hakkındaki soruya, "O, TÜİK'in sorunu, açıkladığında hepimiz göreceğiz" diye karşılık vermişti.

Koronavirüs geçirenlerde hastalığın bıraktığı hasarlardan dolayı, gelecek 3 yıl boyunca mevcut ölümlerin 3-4 katı kadar kayıp beklendiğini belirten Koca, "TÜİK açıkladığında en az 2 hatta 3 kat olduğunu göreceğiz. Covid-19'un yıkıcı etkisi basit değildi, çok büyüktü. O nedenle aşı son derece önemli” ifadelerini kullanmıştı.

ÖLÜM İSTATİSTİKLERİ NEDEN ÖNEMLİ?

Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı vaka ve ölüm verileri, salgının başından bu yana tartışılıyor. Araştırmacılar ve uzmanlar, bakanlığın salgına dair verileri gizlediğini belirtiyor.

Bu nedenle TÜİK’in açıklayacağı 2020 ölüm istatistikleri, salgının gerçek can kaybı boyutunu göstermesi bakımından önemli bir veri olacak.

Zira Sağlık Bakanlığı’nın verileri, 2020 yılında toplam 20 bin 881 kişinin koronavirüs nedeniyle yaşamını yitirdiğini bildiriyordu. Ancak bağımsız araştırmacıların yaptıkları geçmiş karşılaştırmalı ‘ek ölümler’ çalışmalarına göre koronavirüs kaynaklı ölüm sayıları, Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığının çok üzerinde.

Örneğin Bilim Akademisi'nin popüler bilim yayını sarkac.org’da Mesut Erzurumluoğlu Defne Üçer Şaylan’ın yaptığı çalışmadaki verilere göre 2015-2019 ortalamasına kıyasla sadece İstanbul’da 12 Mart-30 Aralık 2020 tarihleri arasında toplam 18 bin 180 fazla ölüm (ek ölüm) gerçekleşti.

Türk Tabipleri Birliği (TTB), gerçek ölüm sayılarının açıklananın en az 3,5 katı olduğunu vurgulayarak Sağlık Bakanlığı’nı birçok kez verileri açıklamaya çağırmıştı.

Türkiye’de toplam ölüm sayısı 2018 yılında 426 bin 449, 2019 yılında da 435 bin 941 kişi olmuştu.