Rüştü Yılmaz, İçişleri Bakanlığı’na bağlı Baş Hukuk Müşaviri olarak toplantıya katıldı ve Türkiye’nin işkence ve kötü muamele ile mücadele konusundaki hukuki çerçevesini ve uygulamalarını savundu.

Kıvılcım Kılıç ise, Dışişleri Bakanlığı’nda görevli bir bürokrat olarak delegasyon başkanı sıfatıyla toplantıya katıldı. Türkiye’nin işkenceyle mücadele konusundaki adımlarını anlattı. Ancak, Kılıç’ın sunumları genellikle genel bilgiler ve diplomatik açıklamalarla sınırlı kaldı. Eleştiriler karşısında daha somut veriler ve örnekler bekleyen gözlemciler, Kılıç’ın argümanlarını yeterince tatmin edici bulmadı.

Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Komite’nin toplantısında Türkiye’nin insan hakları karnesi masaya yatırıldı. Toplantıda, Türkiye’nin işkence ve kötü muamele iddialarıyla ilgili yaptığı bağımsız soruşturmalar ve bu konuda emniyet güçlerinin hesap verebilirliği gündeme geldi. Ayrıca, emniyet mensuplarının suçları denetleyen mekanizmalara dair yapısal ve finansal bağımsızlığı da tartışıldı.

Toplantıda, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun bağımsızlığı ve etkinliği ile gözaltı ve tutukluluk koşullarının iyileştirilmesi konuları da ele alındı. İşkence ve kötü muameleye karşı koruyucu hukuki güvencelerin güçlendirilmesi gerektiği vurgulanırken, olağanüstü hal sırasında yürürlüğe konulan kararnamelerin etkileri değerlendirildi. Cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadele de önemli gündem maddelerinden biri oldu.

İşkence ve kötü muamele mağdurlarına sağlanan tazminat ve rehabilitasyon hizmetlerinin etkinliği ve devlet memurlarının ve yargı mensuplarının ihraç edilme ve görevlerine iade edilme süreçlerinin şeffaflığı üzerinde duruldu. Tutuklu gazeteciler ve insan hakları savunucularının durumu ile terörle mücadele operasyonlarında keyfi gözaltı ve kötü muamele iddialarının soruşturulması gerekliliği de toplantının gündemindeydi.

Toplantıda ayrıca, gözaltında kaybolma ve zorla kaybetme iddialarının ele alınması, yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti ilkelerinin olağanüstü hal döneminde korunması gerektiği belirtildi. Zorla itiraf almaya yönelik işkence ve kötü muamele iddialarının araştırılması, göçmenlerin geri gönderilmesi ve sınır dışı edilmesine dair prosedürlerin uluslararası standartlara uygunluğu konuları da ele alındı.

Polis şiddeti ve kötü muamele iddialarının soruşturulması, gözaltı ve tutukluluk merkezlerine sivil toplum kuruluşlarının erişimi ve çocuk ve genç tutukluların eğitim ve sosyal aktivitelerden yararlanma hakları da önemli tartışma konuları arasında yer aldı. Kadın tutukluların sağlık ve mahremiyet haklarının korunması da gündeme getirildi.

Olağanüstü hal sonrası güvenlik operasyonlarında güvenlik güçlerinin hesap verebilirliğinin sağlanması ve işkence ve kötü muamele iddialarının etkin şekilde soruşturulması ve kovuşturulması konularının önemine dikkat çekildi. Toplumsal gösterilerde polis şiddeti ve aşırı güç kullanımına dair eğitim programlarının etkinliği ve cezaevi şartlarının uluslararası standartlara uygun hale getirilmesi gerekliliği vurgulandı.

İşkence ve kötü muamele mağdurlarına yönelik tazminat ve rehabilitasyon süreçlerinin etkinliği, olağanüstü hal sonrası dönemde yargı bağımsızlığının korunması ve olağanüstü hal sırasında yürürlüğe giren kararnamelerin hukuki geçerliliği ve sonuçlarının değerlendirilmesi konuları da masaya yatırıldı. Terörle mücadele yasalarının uygulama sürecindeki hukuki güvencelerin sağlanması ve olağanüstü hal döneminde ihraç edilen yargı mensuplarının iade süreçleri de ele alınan diğer önemli başlıklar oldu.

Delegasyon 15 Temmuz sonrasında gözaltında hayatını kaybeden Gökhan Açıkkollu’ya ilişkin İnsan Hakları Komitesinin vardığı Açıkkollu’nun işkence sonucu öldüğü kararı, cezaevindeki çıplak arama uygulamalarını, bir nevi kalıcı hale gelen OHAL uygulamaları hayati konularda sorduğu sorulara tatmin edici cevaplar alamadı. Türk heyeti genelde rakamlar ve mevzuat üzerinden teorik durumu anlatsa da somut örneklerle cevap vermekte zorlandı.

İşkenceye Karşı Komite’den bir delegenin, “Türk hükümeti çıplak aramalarla ilgili yanıltıcı bilgiler veriyor” demesinin nedeni neydi?