Siyasî ve diplomatik gerilim son iki haftada tırmandı ve ABD’nin İsrail büyükelçiliğini Kudüs’e taşıması ile Türkiye ile İsrail büyükelçileri karşılıklı sınır dışı etti.  

IPA Haber İsrail-Türkiye ekonomik ilişkilerini analiz eden bir dosya yayınladı.

Benzer bir kriz 2010 yılında da yaşanmıştı. Gazze’ye yardım için sefere çıkan Mavi Marmara gemisinin 30 Mayıs 2010’da Doğu Akdeniz’de uluslararası kara sularında İsrail donanması tarafından durdurulması ve gemiye müdahale eden İsrail askerlerinin 10 Türk vatandaşını öldürmesi ile ilişkiler maslahatgüzar seviyesine inmişti. 

Krizin zirveye çıktığı o dönemde bile ticari münasebetler aksamadı. 

2010 yılı sonunda Türkiye’nin İsrail’e ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 36 artarak 2 milyar 80 milyon dolara yükseldi. İthalat rakamı ise aynı dönemde 285 milyon dolar artışla 1 milyar 359 milyon dolara ulaştı. 

Dış ticaret rakamları müteakip yıllarda artmaya devam etti. 2011 yılında Türkiye ile İsrail arasındaki dış ticaret hacmi 4 milyar 448 milyon dolara yükseldi. 2014’te tarihi zirveye ulaşan dış ticaret toplamı 5 milyar 832 milyon dolar oldu. 

Türkiye’nin aynı yıl İsrail’e ihracatı 2 milyar 950 milyon doları buldu. 2017 yılında Türkiye’nin ihracatı 3 milyar 409 milyon dolar ile tarihteki en yüksek ihracat rakamı olarak kayıtlara geçti. Geçen sene İsrail’den yapılan ithalat tutarı ise 1 milyar 505 milyon dolar oldu. 

Türkiye-İsrail dış ticaret rakamları 2018 yılının ilk 4 ayında da arttı. Ocak-Nisan döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 27 artan ihracat tutarı 1 milyar 332 milyon dolar olarak tahakkuk etti. Geçen sene aynı dönemin ihracat geliri 1 milyar 48 milyon dolar seviyesinde idi.     

Türkiye’nin İsrail’e yaptığı ihracat içinde en dikkat çekici kalem ‘havacılık ve denizcilik yakıtları’. 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) verilerine göre Türkiye İsrail’e 2017 yılında 8 bin 269 ton jet yakıtı, 11 bin 637 ton denizcilik yakıtı ve 296 ton fuel-oil olmak üzere toplam 20 bin 202 ton akaryakıt mamülü ihraç etti. Buna karşılık İsrail’den bin 76 ton motorin ve 5 bin 416 ton fuel-oil ithal edildi.  

EPDK’nın hazırladığı rapora göre 2017 yılının Eylül ayında İsrail 2 bin 768 ton jet yakıtını Türkiye’den aldı.

Türkiye 2018 yılının ilk iki ayında İsrail’e  517 ton jet yakıtı, bin 725 ton denizcilik yakıtı ihraç etti. İsrail de Türkiye’ye 138 ton motorin, 33 ton fuel-oil sattı. 

Türkiye ile İsrail arasında 1 Mayıs 1997 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması halen yürürlükte. Anlaşma iki ülke firmalarına belli kalemlerde karşılıklı vergi avantajları sağlıyor.  

Yahudi cemaatinin resmi gazetesi olarak kabul edilen Şalom’da Karel Valansi’ye 18 Nisan’da mülakat veren İsrail’in İstanbul Başkonsolosu Yosef Levi-Sfari, ticari ilişkilerin son derece verimli bir şekilde ilerlediğini kaydetmiş ve Mavi Marmara krizinden sonra Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatının arttığını belirtmişti.

Levi-Sfari, “Son beş yıla baktığımızda, Türkiye’den İsrail’e yapılan ticaretin yüzde 22 oranında arttığını görüyoruz. Genel olarak iki ülkenin de ticari ilişkileri desteklediğini ve devam etmesi için yatırım yaptığını söyleyebilirim.” ifadelerini kullanmıştı.

Aynı mülakatta Levi-Sfari, İsrailli turist sayısındaki artışa da dikkat çekmişti. 

İsrail ile Türkiye arasında birçok direkt uçuş olduğunu kaydeden Başkonsolos, “Sadece İstanbul ile Tel Aviv arasında günde 14 uçuş var. Bu harika bir rakam. Antalya, Dalaman, Trabzon’dan kalkan uçaklar da var. Geçen Pesah bayramında Antalya yeniden İsraillilerin gözde tatil mekânı oldu.” değerlendirmesinde bulunmuştu. 

Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre 2017 yılında İsrail’den gelen turist sayısı 380 bini aştı. 2016 yılında Türkiye’yi 293 bin İsrailli ziyaret etmişti. 

Dış ticaretteki yükseliş grafiği 2018 yılının ilk üç ayında turizme de yansıdı. Muğla Dalaman’a sezonun ilk charter uçağı İsrail’den geldi. 

İsrailli 160 turist Dalaman Havalimanı’nda düzenlenen törenle karşılandı. Havalimanına inen uçağa, alanda bulunan iki itfaiye aracı su takı yaparak karşıladı. Telaviv’den gelen uçuktan inen İsrailli turistler kırmızı halı ve çiçeklerle karşılandı.

Zorlu Enerji ve İsrailli özel enerji şirketi Edeltech ortaklığı 2016 yılında bir anlaşma imzaladı. Anlaşmaya göre Zorlu, İsrail’in Akdeniz kıyısında 2010 yılında keşfedilen Leviathan doğalgaz sahası için sahada hisse sahibi olan şirketlerle yaklaşık 1,3 milyar dolar değerinde doğalgaz satın alacak.

Zorlu Enerji-Edeltech ortaklığı İsrail’de kuracağı elektrik santrali için 18 yıllığına toplam 6 milyar metreküp gazı bu anlaşma çerçevesinde temin edecek.

Zorlu Enerji-Edeltech ortaklığı satın alacakları doğalgazın miktarını inşaa edecekleri iki adet santralin büyüklüğü oranında kendileri belirleyecek. Ortaklık Dorad Enerji Santrali, Ashdod ve Ramat Negev Kojenerasyon santrali için birlikte çalışıyor.

İşadamı Ahmet Nazif Zorlu’nun Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yaptığı Zorlu Enerji Grubu’nun İsrail’de yüzde 25 ortaklıkla kurulan 1 doğal gaz çevrim santrali ve yüzde 42,15 ortaklıkla kurulan 2 doğal gaz kojenerasyon santrali elektrik üretiyor.

Dorad Doğal Gaz Çevrim Santrali, İsrail’in enerji ihtiyacının yaklaşık yüzde 6’sını tek başına karşılarken, santralin ürettiği elektrik İsrail’de resmi ve özel kurumlarla ülkenin ana müşterilerine satılıyor.

126,4 Megawattlık (MW) Ramat Negev ve 64,5 MW’lik Ashdod Doğal Gaz Kojenerasyon Santrali de devreye girdi. Zorlu Enerji, İsrail’in enerji ihtiyacının yüzde 7’sini karşılıyor.