İngilizleri tuvalete mahkum eden hastalık Son haftalarda başta İngiltere olmak üzere bazı Avrupa ülkeleri, yüz binlerce insanı yataklara düşüren, birçok okul ve hastanenin kapatılmasına sebep olan salgın hastalıkla boğuşuyor. Belki siz de duydunuz... okudunuz.... sindirim sistemine yerleşen ve bulantı, kusma, ishal ile seyreden virüslerin yol açtığı bu salgın hastalığın etkeni nörovirüsler. Belki ismi yabancı gelebilir, ama bu virüsler de, özellikle okul, hastane, lokanta... gibi ortamlarda yol açtıkları salgınlar da tıp dünyası için hiç de yeni değil. 40 yıldan beri biliniyor Norovirüsler, defa 1968 yılında Ohio eyaletinde Norwalk’ taki bir okulda çıkan salgınla tanınmışlardır; zaten isimleri de buradan gelmektedir. Önceleri ‘Norwalk like virus’ olarak adlandırılan bu virüsler günümüzde ‘norovirüs’ adıyla bilinmektedir. Bu virüslerin beş ana grubu ve bunların da alt tipleri vardır. Nedir bu İngiltere’ yi ayağa kaldıran hastalık diye merak edenler için kolay okunup kolay anlaşılabilecek soru-cevap şeklinde bir yazı hazırladım. Hastalığın ismi var mı? Norovirüslerin yol açtığı hastalık tablosu akut olarak başlayan bir gastro-enterit, yani mide-bağırsak iltihabıdır. Amerika’da bu hastalık için pek de uygun olmayan bir terim olan ‘mide nezlesi’ ismi de kullanılır. Bulaşma nasıl olur? Virüsler esas olarak dışkı ile kirlenmiş yiyecek ve içecekler aracılığıyla ya da doğrudan insandan insana sindirim sistemi aracılığı ile bulaşır. Daha seyrek olarak da virüs bulaşmış bazı eşyalarla da bulaşma mümkündür, ama solunum yoluyla bulaşma olmaz. Deniz ürünleri ve dondurulmuş besinlerin yenmesiyle de bulaşma olabilir, çünkü virüsler soğuğa karşı çok dayanıklıdır. Kimler risk altındadır? Hastalık her yaştan insanda görülebilir, özellikle toplu olarak yemek yenilen lokanta, yemekhane... gibi yerlerde salgın ihtimali daha yüksektir. Kimlerde tehlikeli olur? 0 kan grubundan olanlarda enfeksiyon daha ağır bulgular verir. Bir de küçük çocuklar, yaşlılar, bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar, böbrek ve şeker hastaları ile idrar söktürücü ilaç kullananlarda su kaybının yarattığı tehlikeler daha büyüktür. Hastalık nasıl başlar? Hastalığın kuluçka devri, yani virüs alındıktan hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına kadar geçen süre 24-48 saattir, ama bu süre bazen 12 saat bile olabilir. Belirtiler nelerdir? Hastalık ani olarak bulantı, kusma, su gibi ishal ve karında kramp şeklinde ağrılarla başlar. Kusma çocuklarda hem daha sık ve hem de daha şiddetlidir. Bazı hastalarda hafif derecede üşüme, titreme, ateş, baş ve kas ağrıları ile genel halsizlik de olabilir. Hastalık insanları çok şiddetle etkilemesine karşılık, belirtiler genellikle bir-iki gün sonra tamamen kaybolur. Kusma ve ishal sebebiyle vücuttan aşırı miktarda su kaybedilmesi ve ağız yoluyla yeter kadar sıvı alınamaması, özellikle küçük çocuk, yaşlılarda ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde çok ciddi sorunlara yol açabilir. Tedavisi var mıdır ? Bugün için elimizde norovirüslere karşı etkili ne bir ilaç ve ne de bir aşı vardır. Antibiyotiklerin de hiçbir yararı yoktur. Hastaların yapması gereken en önemli şey, vücutlarının susuz kalmaması için çok bol su, meyve suyu... gibi sıvı içmeleridir. Ciddi sıvı kaybı olan hastaların hastanelerde yatırılarak serumlarla tedavileri gerekir. Bağışıklık oluşur mu? Norovirüslerle geçirilen enfeksiyonlardan sonra sadece birkaç ay süren bir bağışıklık oluştuğu için insanlar bu virüslerle hayatları boyunca birçok kere hastalanabilirler. Virüslerin pek çok türünün olması da hastalığın tekrarlamasında önemli rol oynar. Önlemek için ne yapmalı? Eller, özellikle de tuvaletten ve bebeklerin bezleri değiştirildikten sonra iyice yıkanmalı. Sebze ve meyve gibi yiyecekler de yenmeden önce çok iyi yıkanmalı ve temizlenmeli. Hastaların kusmukları ile bulaşmış olan elbise, çarşaf... gibi giyecekler hemen ortadan kaldırılmalı ve sıcak su ve sabunla yıkanmalı. Kusmukla bulaşmış olan yüzeyler çamaşır suyu ile tuvaletler de basınçlı su ile iyice temizlenmeli. En önemlisi de ahçı, garson... gibi yemek hazırlanması ve sunumunda çalışanların en az iki hafta süreyle işlerinden uzak kalmaları. Gelelim neticeye Maazallah bu salgın bizde olsaydı, ne pisliğimiz kalırdı... ne sağlık bilinçsizliğimiz... ne geri kalmışlığımız. Kimler, kimleri hem de nasıl fırçalardı; ama şansımız varmış. Ahmet R. Küçükusta/STAR