Bir soruya cevap verirken M. Fethullah Gülen Hocaefendi çok önemli bir tespitte bulunuyor: “İslam’ın ruhunun üç temel esası vardır. Eğer onlardan birini ihmâl ederseniz diğer dinamikleri etkiler ve İslam’ın ruhunu yaralar. Bu üç temel esas şöyle özetlenebilir;

“Hicrî 5. asra kadar (11. yüzyıla kadar)  Müslümanlar felsefî, ruhî, mistik ve sûfî sistemler kurdular. Çünkü hakikatı bulma aşkına sahiptiler ve ilave karşı iştiyakları vardı. Fakat daha sonra, yaşadıkları zamana ayak uyduramadıkları gibi entelektüel seviyeyi kaybettiler.”

“Allah Yolunda Bir Ömür” kitabında Faruk Mercan diyor ki; “Gülen, 2016 ve 2017’deki görüşmelerimizde şunları söyledi: “Biz hemen her insanla anlaşabiliyoruz. Hıristiyan, Musevî, Budist, Brahman… Edi Ahit, Yeni Akit’in burada farklı dönemlere ait tercümeleri var. Hint kutsal metinleri Vedaları, Upanişadları burada arkadaşlara özetlettirdim, müzakere ettirdim. Türkiye’de Hıristiyanlarla aynı sofrayı paylaştık… Edirne’de iken cumartesileri zaman zaman havraya gider, arkaya oturur, Mezâmirleri dinlerdim. 29 kadar erkek, uşşak makamında Mezâmir okuyorlardı. Herkes kendi milletini, meşrebini, dinini sevebilir. Bu, başkalarına düşmanlığı gerektirmez. İnsanlığa saygı esastır. İnsan, sevilmek için yaratılmış bir varlıktır… Biz renk körüyüz. Ne renk, ne desen umurumuzda değil. Böyle bir düşüncenin hâkim olmasına dünyanın ihtiyacı var.”

Faruk Mercan devamlı şöyle diyor: “Gülen, Türkiye’deki Hıristiyan ve Musevî din adamları ile görüşen ilk İslam âlimi oldu. 1966 yılında İstanbul’da, Ortodoksların dini lideri olan Fener Rum Patriği Bartholomeos ile görüştü, 1998’de Vatikan’a giderek Papa 2. Jahn Paul ile bir araya geldi. Ermeni Patriği  Mesrop Mutafyan, Musevilerin dini liderleri David Aseo ve Eliyahu  Bakshi Doron ile görüşmeler yaptı. Bu sebeple radikallerin hücumuna uğradı. Ama Gülen, bu hücumlara ve tehditlere rağmen, Doğu ile Batı arasında köprüler inşa etmeye ve Müslümanları bu konuda bilinçlendirmeye devam etti. 

Bu konuyla ilgili Fethullah Gülen şöyle diyor: “Başkalarını kendi konumunda saygı ile karşılamalı; Musevilerle de, Hıristiyanlarla da diyalog içinde ve saygılı halde olmalıyız. Bizler peygamber olarak Hz. İsa’yı başka peygamberlerden ayırmadığımız gibi, annesine de, Meryem Vâlidemiz, ifade ve hissi ile saygıda kusur etmeyiz. Kur’an’da ismi geçen tek kadın Hz. Meryem’dir ve adına sure vardır. Hz. İsa Aleyhisselam bir sayfada beş defa geçmektedir… Bir Musevî de bir Müslüman kendi aralarında cedelleşiyorlar. O, Hz. Musa üstündür, deyince, Müslüman ona bir tokat aşkediyor. Onlar da Müslümanların zimmetinde, Medine Vesikası  ile anlaşmışlar. Efendimize (S.A.S.) geliyor; şikayet ediyor. Efendimiz (S.A.S.) orada buyuruyor ki: ‘Beni Musa İbn-i İmran’a tafdil edip üstün tutmayın.”

Faruk Mercan diyor ki: “Gülen 13 Temmuz 2015 günü üzüntüyle bu durumu şöyle anlattı: “Bir gün harap olmuş İstanbul surları da aklı başında idareciler tarafından tamir edilecek. Hiç kimse Fatih, Yavuz, Bayazıt kadar dindar olamaz. Surların yıkılmasına müsâde etmemişler. Koridorda (*) resmin önünde geçerken içim cız ediyor. O tarihi eserleri harıl harıl yıkıyorlar. Kabalık… Roma’da, eski gladyatörlerin savaştığı stadyumu korumaya almışlar. O eski Roma’yı kirletmemek için inkişafı Roma’nın dışında yapmışlar. Kaldığımız 500 senelik otelde Cem Sultan’ın portresi vardı. (…)   İstanbul’da o kadar şey tarih olmuş ki, tamiri çok zor. 1950’li yılların sonunda İstanbul’a geldim. O ne silüet! Şiir gibi bir şehirdi…”

Bazı hususlarda renk körü olup herkesi kucaklamak Hocaefendi’nin prensiplerindendir hem de en güzel şekilde hayata geçirdiklerinden… 

(*) M. Fethullah Gülen Hocaefendi’nin kaldığı mekanın duvarında bütün İstanbul’u içine alan orijinal çekilmiş büyük bir duran resmi var. Orada surlar ve önceki dönemlerden kalma tarihi yapılar da görünüyor.