Yeni mekanizma, vize serbestisinin kötüye kullanıldığı, “altın pasaport” gibi yatırım yoluyla vatandaşlık programları yürütüldüğü ya da AB’yle ilişkilerin insan hakları ihlalleri nedeniyle bozulduğu hallerde hızlı ve kademeli yaptırım imkânı getiriyor. Askı süresi 9 aydan 12 aya çıkarılırken, toplam süre 24 aya uzatılabilecek ve sorunlar giderilmezse vize muafiyeti tamamen kaldırılabilecek.

Eski sistemde “ya tüm ülke ya hiçbiri” ve daha dar gerekçeler varken, yeni sistemde sebep yelpazesi genişledi, süreler uzadı ve AB, isterse sadece siyasi elit/diplomatları hedef alarak, sıradan vatandaşı daha az vuracak biçimde askıya gidebiliyor.

Bu düzenleme, AB’nin vize serbestisi tanıdığı ülkelere şu mesajı güçlendirmiş oluyor: “İnsan hakları ihlali yaparsan, uluslararası mahkeme kararlarına uymazsan veya vize sistemini kötüye kullanırsan, vize muafiyetini askıya alırım ya da tamamen kaldırırım.”

Avrupa Birliği, insan hakları ihlallerinde vize serbestisini askıya almayı kolaylaştıran düzenlemeyi onayladı. Avrupa Birliği (AB) Konseyi, insan haklarını ihlal ettiği veya uluslararası mahkeme kararlarına uymadığı tespit edilen üçüncü ülke vatandaşlarının, Schengen Bölgesi’ne vizesiz seyahat hakkını askıya almayı kolaylaştıran düzenlemeye onay verdi.  AB Konseyi’nden onaya ilişkin yazılı açıklama yapıldı.

Buna göre, AB Konseyi, bugün aldığı kararla Schengen bölgesine seyahat ederken vizeye ihtiyaç duymayan üçüncü ülke vatandaşlarına yönelik vize muafiyetinin askıya alınması mekanizmasının güncellenmesini öngören düzenlemeyi onayladı. Yapılan değişiklikler, vize serbestisinin kötüye kullanıldığı ya da AB’nin çıkarlarına aykırı sonuçlar doğurduğu durumlarda daha hızlı ve etkili şekilde tepki verilebilmesine imkan tanıyacak.

Düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle AB, bir üçüncü ülkenin AB’nin vize politikasıyla uyumsuzluk göstermesi halinde bu ülkenin vize muafiyetini askıya alabilecek. Ayrıca bir ülkenin, gerçek bağı bulunmayan kişilere vatandaşlık veren yatırım yoluyla vatandaşlık programı yürütmesi durumunda da vize muafiyetini kaldırılabilecek. Benzer şekilde insan hakları ihlalleri gibi nedenlerle AB’nin ilgili ülkeyle ilişkilerinin kötüleşmesi de askı gerekçesi olarak değerlendirilecek.

Düzenleme, mekanizmanın devreye alınmasını kolaylaştırırken, vize muafiyetinin ilk aşamadaki askı süresi de 9 aydan 12 aya çıkarılacak. Bu süre, mevcut uygulamadaki 18 ay yerine 24 ay daha uzatılabilecek. Böylece AB’nin ilgili ülkeyle duruma yol açan koşulların giderilmesi için daha uzun bir sürede temas yürütmesi mümkün olacak. Sorunların giderilmemesi halinde vize muafiyeti tamamen kaldırılabilecek. Üye devletlerde doğrudan bağlayıcılığı bulunan düzenleme, AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasından 20’nci gün sonra yürürlüğe girecek.

AB’nin mevcut sisteminde, ilk askı süresinin uzatılması halinde vize muafiyetinin askıya alınması ülkenin tüm vatandaşlarını kapsıyordu. Aynı zamanda İsrail, Avustralya, Brezilya, Japonya, İngiltere, Ukrayna ve Batı Balkan ülkeleri de dahil olmak üzere 61 ülkenin vatandaşı, herhangi bir 180 günlük dönemde, 90 güne kadar kısa süreli kalışlar için Schengen bölgesine seyahat edebiliyordu.

AB ise bugüne kadar sadece bir kez, Vanuatu Cumhuriyeti’ne yönelik, Rus vatandaşlarına yatırım yoluyla vatandaşlık planı üzerinden AB’ye ücretsiz seyahat imkanı sağladığı gerekçesiyle vize muafiyetini askıya almıştı. Düzenleme haziranda gündeme geldiğinde, AB’nin bu tedbirle İsrail vatandaşlarını hedef alabileceği ihtimalini gündeme getirmişti. Avrupa Parlamentosu da yeni düzenlemeye 7 Ekim’de onay vermişti.