Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı / Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Birimi (AGİT/DKİHB) tarafından oluşturulan Sınırlı Referandum Gözlem Heyeti (SSGH), Türk hükümetinin davetiyle geldiği Ankara’da çalışmalarına başladı. Heyetin çalışmalarına resmen başladığını duyurmak ve neler yapacağını anlatmak için özel bir basın toplantısı düzenlendi. Heyet başkanı Tana de Zulueta’nın toplantıda verdiği bilgilere göre, heyette Ankara’da yerleşik olarak faaliyet gösteren 11 uzmandan oluşan çekirdek ekibin yanı sıra Türkiye’nin çeşitli yerlerinde görevlendirilecek 24 uzun dönemli gözlemci de bulunacak. Heyet, 16 Nisan referandumunu AGİT taahhütleri ve demokratik seçimler için gerekli olan uluslararası standartlar ve iç hukuk açısından gözlemleyecek. Gözlemciler, kampanya faaliyetleri, referandumun işleyişi, referandum mevzuatının uygulanması ve referandumla ilgili uyuşmazlıkların çözümünü izleyecek. Gözlem sürecinin bir parçası olarak SSGH tarafından kapsamlı bir medya izlemesi de yapılacak.

AGİT heyeti gözlemleri sırasında devlet yetkilileri, siyasi partiler, sivil toplum, medya ve uluslararası organizasyonların temsilcileriyle görüşmeler yapacak. Heyet, referandum günü sınırlı sayıda oy verme merkezini ziyaret edecek ancak referandum günü oy verme, sayım ve sonuçların dökümüyle ilgili herhangi bir sistematik gözlem yapmayacak. AGİT heyetine Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nden (AKPM) gelecek temsilciler de katılacak. Heyet, referandumdan bir gün sonra AKPM gözlemcileri ile birlikte düzenleyeceği basın toplantısıyla ilk gözlem raporunu açıklayacak. AGİT’in referandum sürecinin gözlemlenmesine dair kapsamlı son raporu da referandumdan yaklaşık iki ay sonra yayınlanacak.

Heyet başkanı Tana de Zulueta, çalışma sistemlerine ilişkin bilgi verdikten sonra gazetecilerin sorularını yanıtladı. Zulueta, “Muhalefet özellikle Anadolu’da konferans yapacak salon bulamıyor. Baskılar artıyor. Türkiye’de adil ve özgür bir seçim atmosferi olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna, “Biz burada Türk yetkililerin davetiyle bağımsız bir değerlendirme için bulunuyoruz. Daha önce bulunduğumuz tavsiyelerden çok azının dikkate alındığını söylemek mümkün ama heyetimizin insan hakları birimi demokratik bir referandum için Türk hükümetine yeni tavsiyelerde ve desteklerde bulunacak. Tavsiyeler uymak Türkiye’nin sorumluluğunda. Demokratik bir ortamın olup olmadığını söylemek için çok erken” yanıtını verdi.

Zulueta, heyetin Türkiye’nin nerelerine gideceğinin sorulması üzerine de, OHAL yüzünden dolaşım özgürlüğü konusunda sınırlı yerler olsa da kapsamlı bir gözlem yapmayı planladıklarını söyledi. OHAL koşullarında referandumun adil ve özgür olup olmayacağının hatırlatılması üzerine de Zulueta, “Vatandaşların bilgilendirilmiş bir tercihte bulunup bulunmadıklarını öğrenmek için herkesle görüşeceğiz” dedi. Heyet, kampanya sürecinde yaşananlar, OHAL’in etkileri ve basın özgürlüğü konularında özel analistlerle birlikte referandum sonuçlarını değerlendirme raporuna yansıtacak. Zulueta, geçmiş deneyimlerinin Türk yetkililerle iyi bir işbirliğine işaret ettiğine de vurgu yaptı. AGİT heyeti, gözlem çalışmalarının sonuçları hakkında Türkiye’de görev yapan yabancı diplomatik misyon temsilcilerine de özel brifingler verecek.

AGİT daha önce 16 Nisan referandumu öncesinde adil kampanya ortamına dönük engellerin arttığına dönük eleştirilerini dile getirmişti. AGİT özellikle muhaliflere yönelik baskıların arttığına dair şikayetlerin çoğaldığına da dikkat çekmiş, bu konuda daha hassas davranılmasını istemişti.