Bankalarda mevduat artışı önceki yılların çok gerisinde. Yer yer mevduat çıkışı devam ediyor. Kulağı delik müşteriler bankaların batık krediler yüzünden zor günler geçirdiğini atlamıyor. 

Bu sene sonuna kadar batık kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 10’u bulacak. 

Halihazırda yüzde 7’ye geldi batık oranı. Yabancı bankaların hesaplarına göre batık oranı yüzde 20’yi bulabilir.  

Bankaların batması ya da banka hesaplarına el konulacağı ihtimallerini gözönünde bulunduranlar paralarını çekiyor. Banka dışına çıkarılan para ya yastık altında ya da kiralık muhafaza ediliyor.

 

Okurlarımdan bugünlerde sık sık kiralık kasa soruları geliyor. Kiralık kasa talebinin ne kadar arttığını bu sorulardan bile takip etmek mümkün. 

Bilmeyenler için kısaca tarif edeyim: Küçük, orta ve büyük boy olarak tasnif ettiğimiz, fakat fiziken fazla büyük olmayan metal kutulara “kiralık kasa” deniliyor.  

Bankaların en tenha yerinde (genellikle bodrum katta) kasa dairesinin yanında muhafaza edilen metal kutular iki anahtarla açılabilir. 

Müşteri mesai saatleri içinde bankaya gelerek kasaya para, altın, mücevher, tapu senedi, çek, hisse senedi veya özel bir fotoğrafını kasaya koyabilir. 

Bu tamamen müşteriye kalmış. Arada şubeye gelip kasadaki mücevherinin tozunu da alabilir.

Banka memuru sadece kasanın çift anahtarla açılışı esnasında hazır bulunur. Kilit açıldıktan sonra odacıkta müşteriyi yalnız bırakır. 

Müşteri işi bittiğinde metal kutuyu yuvasına tekrar yerleştirip banka memurunu çağırır. Yine çift anahtarla kasa kilitlenir. 

Kiralık kasaya giden koridorda güvenlik kamerası olsa da müşteri mahremiyetine saygı gereği kiralık kasa odacığında kamera bulunmaz. 

Kiralık kasa dairelerinde yangına karşı acil söndürme tertibatı muhakkak vardır. Yangın riski minimize edilmiştir.

Bankalardaki kiralık kasalar tüccarlar ya da gayrimenkul zenginlerinin yanısıra yeni evlenmiş çiftler tarafından düğün takılarını muhafaza etmek için tercih ediliyor. 

Vergi memurundan kaçınmanın emin yollarından biri de kasa kiralamaktır.

Ev ya da araba alıncaya kadar kiralık kasaya bırakılan takılar ihtiyaç hasıl olduğunda sahipleri tarafından teslim alınır. Böylece altınlar nakite dönüştürülünceye kadar hırsızlık riski sıfırlanmış olur.  

Kiralık kasada ne kadar para ya da değerli evrak olduğunu müşteri haricinde banka dahil hiç kimse bilmez. 

Devlet bankaya el koysa da kasadaki emanetlere dokunamaz. Eskiden talep az olduğu için kiralık kasalar daha hesaplıydı. 

Hükümetin bankalardaki döviz tevdiat hesaplarına düşük kurdan el koyacağı şayiası kiralık kasa talebini patlattı. 

Yine döviz cinsinden mevduatta stopaj oranı yüzde 100 artırılınca hesaptaki dövizini çeken mudi aynı dövizler için kasa kiraladı. 

Bankalar daha önce atıl olduğu için kendi personeline kasaları ücretsiz tahsis ediyordu. Artık bu devir kapandı. Personel de artık kira ödüyor. 

Peki bankaya hırsız girmesi ve kiralık kasadaki paraların, altınların çalınması halinde bankanın sorumluluğu ne? 

Böyle bir durumda müşteri kasada neler olduğunu beyan eder ve makul beyanlar banka tarafından ödenir. 

Afaki rakamlar çıkması halinde ihtilaf çıkar ve taraflar birbirini mahkemeye verir. Mesela müşteri kasada fiziken sığmayacak kadar altın ya da mücevheri olduğunu iddia edebilir. 

Mahkeme safhasında bilirkişiye metal çekmeceye ne kadar altın ya da paranın sığabileceğine dair rapor tanzim ettirilir. 

Mahkeme de bu rapora göre kim haklı ise onun lehine karar verir. 

Zaman aşımı mevduatta olduğu gibi kiralık kasada da 10 yıldır. 

Bu zaman zarfında sahipleri tarafından aranıp sorulmayan kiralık kasalardaki nakit ya da menkul kıymetler hâkim huzurunda tespit edilerek tutanakla Hazine’ye devredilir.

Şubenin taşınması halinde kiralık kasa sahiplerine birkaç ay önce yazılı haber gönderilir. 

Buna rağmen taşınma esnasında hâlâ kapalı kasa kalmışsa şube müdürü tıpkı 10 yıllık zamanaşımı kuralında olduğu gibi hâkim huzurunda kasayı açtırıp yeni şubeye nakledilmesini sağlamak mecburiyetindedir. 

Aksi halde kendisine haber verilmeden kasaya müdahale edildiği için müşteriye tazminat hakkı doğar

Kiralık kasada nakit tutmak şirketlere el konulduğu, akşamdan sabaha mevzuatın değiştiği şu günlerde hiç olmadığı kadar cazip. 

Ancak böyle bir tercihin riskli tarafları da yok değil. 

Şube kasalarında, zırhlı para nakil taşıtlarında veya otomatik para çekme makinelerinde (ATM) tutulan nakit belirlenmiş limitler dahilinde sigortalıdır. 

Herhangi bir soygun veya yangın, kaza vb. olursa banka kayıplarını sigortadan tahsil ettiği için hesap sahipleri herhangi bir zarar görmez. 

Kiralık kasalar ise sigortaya dahil değildir. Sigorta şirketleri haklı olarak içinde ne olduğu bilinmeyen bir metal kutuyu sigortalamak istemiyor. 

Avrupa’da belli bir tutara kadar kiralık kasa sigortası yapılsa da Türkiye’de böyle bir uygulama yok. 

Banka hesaplarına el konulması, bankanın iflas etmesi ya da Tasarruf Fonu Mevduat Fonu’na (TMSF) devredilmesi veya döviz hesaplarının belli bir kur üzerinden TL’ye dönüştürülmesi gibi hesapta olmayan gelişmelerden hiç etkilenmek istemeyenler için "kiralık kasa" halihazırda en emniyetli muhafaza şeklidir.

Kira ücreti kasanın ebatına (küçük, orta, büyük) ve bankadan bankaya değişmektedir. 

Küçük kasaların yüksekliği 11,5 cm, genişliği 24,5 cm, derinliği 41 cm iken büyük kasalarda yükseklik 26,5 santimetredir. Genişlik ve derinlik ise bütün ebatarda aynıdır.

Bazı bankalar kira bedelinin haricinde depozito da talep edebilir. Depozito ücretleri kasa ilk kiralandığında alınır, kasa kapatıldığı zaman iade edilir. 

Banka Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) hariç olarak belirtilen ücret ve komisyonlara yüzde 5 BSMV ilave ediliyor. 

“BSMV dahil” diyen bankalarda ilave herhangi bir vergi ya da ücret söz konusu değil.

Her şeye rağmen kiralık kasalar hayli cazip. Hatırlayacaksınız, gece yarısı kararnamesi ile döviz alım-satımına vergi getirildi. 

100 bin dolardan itibaren döviz alımında bir gün sonra valörlü işlem şartı var. 

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın banka mevduatlarına dair yine bir gece yarısı kararnamesi ile benzer kararlar almayacağının garantisi yok.