TBMM Anayasa Komisyonu’nda kabul edilen siyasi partilerin ittifak yapabilmelerinin önünü açan yasa teklifine muhalefetten şerh geldi.

CHP’li komisyon üyeleri Murat Emir, Uğur Bayraktutan, Fatma Kaplan Hürriyet, Akın Üstündağ, Muharrem Erkek ve Tufan Köse tarafından Anayasa Komisyonu Başkanlığı’na sunulan muhalefet şerhinde şu tespitlere yer verildi:

Somut nitelikte değil: (Sandıkların taşınması) Mülki idari amirlerin son yıllarda liyakat esasından ziyade iktidar partisi ile organik ilişkisi olan ve iktidar partisinin talimatları doğrultusunda işlem tesis edenler arasından atandığı bilinmektedir. Mülki idari amirlerin seçim gününe dair iktidar partisinden alacakları talimatlar doğrultusunda hareket etmesi sadece malumun ilamı anlamına gelecektir. 14. maddede düzenlenen seçim güvenliği açısından gerekli görülmesi kriteri de somut ve belirli bir nitelikte değildir.

‘Güvenlik sağlandı’ manipülasyonu yapılıyor: Değişiklik ile birleşik oy pusulaları ve oy zarfları filigranlı kağıttan olacaktır. Bu düzenleme tek başına ek bir güvence gibi görünse de oy verme günü arkası sandık kurulu tarafından mühürlenmemiş olan oy pusulalarını geçerli kılan düzenleme ile birlikte düşünüldüğünde sadece 'seçimlere dair güvenliğin sağlandığı manipülasyonu' için yapılmaktadır. Bu sebeple oy pusulaları ve oy zarfları filigranlı kağıttan olabileceği gibi bu durum diğer güvenceleri ortadan kaldırmamalıdır.

Belirsizliğe yol açar: Teklif ile 298 sayılı kanunun 68. maddesinde yer alan ayrıntılı düzenleme 'Seçimlerde kullanılacak kabinler, oy vermenin gizliliğini sağlayacak şekilde yaptırılır. Kabinlerin ölçü ve standartları YSK’ce belirlenir' şeklinde değiştirilmektedir. Bu değişiklik sonuçları ve ülke çapında yeknesak uygulama bakımından belirsizliğe yol açmaktadır.

İhmale teşvik düzenlemesi: (Mühürsüz pusulaların geçerliliği) Oy pusulalarının arkasının mühürlenmesi sandık kurullarının temel görevlerindendir. Oy verme süresince seçmenin baskı altında olmaması, özgür iradesi ile oy kullanabilmesinin güvenceye alınması gibi güvenceler ancak 'geçerli oy'dan bahsedildiğinde mümkündür. Kamu görevlileri ve partili müşahitlerden de oluşan sandık kurullarının oy pusulalarını ihmalen mühürleyemeyeceği düşünülemez. Bu düzenleme 'ihmale teşvik düzenlemesidir.'

İttifaka basılan oy geçersiz sayılmalı: (İttifak oyları ile ilgili düzenleme) Bu düzenleme ile ittifak alanının içinde olmak kaydıyla herhangi bir yere mühür basılmış olması oy pusulalarını geçerli hale getirmektedir. 1 Kasım 2015 seçimlerinde çeşitli siyasi partiler ve bağımsız adaylar tarafından 3 binin üzerinde sandıktaki sonuçlarla ilgili ve bazı seçim çevrelerindeki toplam sonuçlarla ilgili YSK’ye yaklaşık 30 itirazda bulunulmuştur. Çoğu itiraz dilekçesinde tutanaklarda hata olduğu iddia edilmiş, bazıları ise oy sayım işleminde hata yapıldığını iddia etmiştir. Önerimiz, yalnız ittifak alanı içerisine ‘EVET’ mührünün basıldığı her durumda, bu oy pusulaları da geçerli kabul edilmemelidir.

Seçim güvenliği için risk oluşturur: (Sandık kurulu ve sandık alanına ilişkin düzenlemeler) Değişiklik, sandık alanı yerine ilçe seçim kurulunca belirlenen bina, yapı ve benzeri yerleri işaret etmiştir. Bu değişiklik ile 81. maddede yapılan sandık alanı kavramının kaldırılmasıyla beraber değerlendirilmelidir. Sandık alanının kanunda kesin belirlenmiş sınırlarla çizili olmasının kaldırılması ve 'benzeri yerler' gibi muğlak bir ifadenin kanuna eklenmesi seçim güvenliği bakımından risk oluşturmaktadır. Kaldı ki bu düzenleme içinde bulunulan olağanüstü hal koşulları ve bu teklif ile mülki idari amire tanınan yetkiler ile beraber düşünüldüğünde sandığın nerede olacağının yürütme tarafından karar verileceği sonucunu doğurmaktadır. Kanunda belirsizlik yaratan düzenlemeler teklif metninden çıkarılmalıdır.

İttifakta mühür düzenlemesi: Birden fazla basılırsa geçersiz sayılmayacak

Kolluk gözetiminde seçim: (Sandık güvenliği ihbarı) Değişiklik ile yargılamada sıklıkla karşılaşılan 'isimsiz ihbarlar dönemi' seçim hukukuna da dahil edilmiştir. Mevcut yasamızda sınırları belirlenmiş sandık alanına ancak sandık kurulunun başkanının çağrısı üzerine kolluk kuvvetleri girebilmektedir. Herhangi bir ihbarın yeterli olması kolluk kuvvetleri gözetiminde seçimin yapılacağı sonucunu doğurur. Bu sebeple 'belirsiz' ihbarlar üzerine kolluk kuvvetlerinin seçmen iradesini etkilemesi engellenmelidir.

HDP: HİLEYE ZEMİN HAZIRLAR

HDP’li komisyon üyelerince hazırlanan muhalefet şerhinde de teklifte yer alan maddelerin tek tek seçimlere etkisinin nasıl olacağı anlatıldı. Şerhte, yapılan düzenlemelerle ‘seçim hilelerine zemin hazırladığı’, ‘sandıkların taşınması ile özellikle HDP’li seçmenlerin haklarının olumsuz etkileneceği’, kolluk güçlerine ilişkin madde ile ise de ‘muhalefetin sandıktan uzaklaştırılabileceği’ne dikkat çekildi. HDP de teklifin geri çekilmesini istedi.