2014 yılından beri kazı çalışmalarının sürdüğü Çınar ilçesindeki Zerzevan Kalesi'nde, şimdiye kadar Roma dönemi Mithras tapınağı, savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları gibi birçok eser ortaya çıkarıldı. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ndeki Zerzevan Kalesi'nde bu kez bir rozet bulundu. Rozetin ilgi odağı olmasının nedeni ise üzerindeki semboller. Rozetin üzerinde ABD’nin kuruluş sembolleri yer alıyor.

Zerzevan Kalesinin girişindeki surların doğu kısmında, toprağın 125 santim altında bulunan rozetin üzerinde bilimsel analizler yapıldı. Analizlerin sonucunda rozetin yaklaşık 250 yıl toprağın altında kaldığı belirlendi.

Amerika’nın kuruluş sembolleri ve sloganları

VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kazı Başkanı ve Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aytaç Coşkun rozetin üzerinde Latince "E Pluribus Unum" yazısının yer aldığını söyledi. Sembolün ABD’nin kuruluş yıllarına kadar gittiğine vurgu yapan Coşkun, “Üzerindeki motif oldukça ilgi çekici. Motifin Amerika'nın kuruluş sembolü olduğunu gördük. Rozet ya da düğme olarak düşünüyorduk. Üzerindeki arma Amerika'nın kuruluş sembolü. Amerika 1776’da kuruldu. 1782’de buna benzer bir motif çizildi. Üzerinde Latince "E Pluribus Unum" yazısı var. Bu, Amerika'nın ilk resmi sloganıydı. Benzerlerini araştırdık, benzerlerine baktığımız zaman Amerika'da ilk defa buna benzer düğmelerin ya da sembollerin kullanıldığı dönem 1850’ler, askerlerin üniformalarının düğmeleri olarak kullanılıyor. Rozetin üzerindeki motif ise 1902’lerden itibaren Amerika'da üretilmeye başlanmış. Hem Amerika hem İngiltere üretimleri var. 1902’den sonra 1914'te yine Birinci Dünya Savaşı'nda asker üniformalarında düğme şeklinde kullanılıyor” dedi.

“Nereden geldiğini bilmiyoruz”

Coşkun, rozetin Zerzevan’a nasıl geldiğini bilmediklerini belirterek, rozetin ABD’nin kuruluş dönemine denk geldiğini ifade etti. Coşkun, sembollerin hala ABD’de kullanıldığını söyleyerek, “Arkeolojik kazıda bu eserin çıkması oldukça ilgi çekici. Rozetin toprağın altında kaldığı süre Amerika'nın kuruluş yılına denk geliyor, hemen öncesi ya da tam kuruluş dönemine denk geliyor. Bu da oldukça ilginç bir durum. Semboller daha önce kullanılan, Amerika'nın kuruluş sembolü ve birçok yerde karşımıza çıkıyor. 13 ok, 13 tane yıldız, kartalın ağzındaki parşömen, bunların hepsinin bir anlamı var. Amerika'da uzun bir süre kullanılmış motif günümüzde de hala kullanılıyor” diye konuştu.

Nasıl geldi?

Rozetin Diyarbakır’a nasıl geldiği konusunda kesin bir bilgi yok. Bazı tahminlerde bulunan Coşkun şunları söyledi; “Muhtemelen birisi gelmiştir. Oraya bırakmış mı, düşürdü mü, yoksa buraya gömdü mü bunu bilmiyoruz. Bununla ilgili bir şey söylemek çok zor. Düşürmüş de olabilir ama derinden çıktı. Yaklaşık 125 santimetreden çıktı, üzerinde bloklar vardı. O kadar derine inmesi de şaşırtıcı bir durum.”

Rozetin üzerindeki incelemelerin sürdüğünü ifade eden Coşkun, çalışmaların tamamlanmasının ardından rozetin müzede sergilenebileceğini söyledi.