Dün­ya pi­ya­sa­la­rı haf­ta­ya ha­re­ket­li baş­la­dı. Dün­ya­nın en bü­yük ikin­ci eko­no­mi­si Çin'den ge­len ve­ri­ler bü­yü­me­ye yö­ne­lik en­di­şe oluş­tur­du. Bu ve­ri­nin et­ki­siy­le Shang­ha­i bor­sa­sı yüz­de 8.5 ka­yıp­la beş bu­çuk ayın en dü­şük se­vi­ye­si­ne ge­ri­le­di. Böy­le­ce 2007'den bu ya­na en bü­yük gün­lük dü­şüş­le­re im­za at­tı.

As­ya bor­sa­la­rın­da­ki sert dü­şüş, Av­ru­pa'yı da et­ki­le­di. Al­man­ya'nın DAX en­dek­si yüz­de 6’nın üze­rin­de ge­ri­le­ye­rek ocak­tan bu ya­na ilk kez 10 bin pua­nın al­tı­na ge­ri­le­di. Geç­ti­ği­miz haf­ta TL kar­şı­sın­da 3 li­ra­yı gö­ren do­lar haf­ta­ya yük­se­liş­le baş­la­dı. An­cak esas ha­re­ket­li­lik eu­ro­da ya­şan­dı. Eu­ro/TL kar­şı­sın­da ilk kez 3,4788 se­vi­ye­si­ni gör­dü. Sa­tış dal­ga­sı Bor­sa İs­tan­bul'u da et­ki­le­di.

Tür­ki­ye pi­ya­sa­la­rı iç ve dış gü­ven­lik en­di­şe­le­ri­nin art­tı­ğı, si­ya­si be­lir­siz­li­ğin ha­kim ol­du­ğu bir or­tam­da ABD'nin 10 yıl ara­nın ar­dın­dan fa­iz ar­tış­la­rı­na ha­zır­lan­dı­ğı ve Çin ön­cü­lü­ğün­de ya­şa­na­bi­le­cek bir kü­re­sel eko­no­mik ya­vaş­la­ma en­di­şe­si­ni de­rin­den his­set­ti. Do­la­rın son 6 ay­da peş pe­şe re­kor­lar kı­ra­rak 3 li­ra­nın üze­ri­ne çık­ma­sın­dan son­ra eu­ro ve al­tın­da ye­ni re­kor­la­ra im­za at­tı.  Eu­ro 3,4788 li­ra ile tüm za­man­la­rın en yük­sek se­vi­ye­si­ni gör­dü. Al­tı­nın gra­mı ise 111.29 li­ra ile zir­ve yap­tı. Eu­ro gün so­nun­da 3,3965 li­ra­dan ka­pan­dı. Bir ara 2,9866 li­ra­ya ka­dar çı­kar do­lar ise gün so­nun­da 2,9345 TL'ye in­di. Çin'de ge­çen haf­ta açık­la­nan ve­ri­le­re gö­re fab­ri­ka ak­ti­vi­te­le­ri ağus­tos ayın­da son 6.5 yı­lın en hız­lı da­ral­ma­sı­nı gös­te­re­rek dün­ya­nın en bü­yük ikin­ci eko­no­mi­si­nin sert bir ya­vaş­la­ma içe­ri­sin­de ola­bi­le­ce­ği en­di­şe­le­ri­ni ar­tır­mış­tı.

Ana­list­ler kü­re­sel pi­ya­sa­lar­da As­ya bor­sa­la­rı ön­cü­lü­ğün­de ya­şa­nan sert sa­tış bas­kı­la­rı­nın gü­ven­li li­man ara­yış­la­rı­nı te­tik­le­di­ği­ni Tür­ki­ye gi­bi ge­liş­mek­te olan pi­ya­sa­lar­da sa­tış­la­rı da be­ra­be­rin­de ge­tir­di­ği­ni be­lirt­ti­ler.  Ya­şa­nan sa­tış dal­ga­sın­dan Bor­sa İs­tan­bul da et­ki­len­di. En­deks­te ka­yıp yüz­de 5'e yak­laş­tı. 70 bin 302 pua­na inen Bor­sa İs­tan­bu­l’­da bu se­vi­ye­yi en son Ni­san 2014'te gö­rül­müş­tü. Bor­sa gün so­nun­da yüz­de 3,33 ka­yıp­la 71 bin 342 pu­an­dan ka­pan­dı.

Eu­ro ya­tı­rım­cı­la­rın risk­li var­lık­lar­dan çı­ka­rak gü­ven­li li­man­la­ra doğ­ru ye­ni­den yö­nel­me­siy­le 6.5 ayın zir­ve­si­ni gör­dü. Eu­ro do­lar kar­şı­sın­da şu­bat ayın­dan bu ya­na en yük­sek se­vi­ye­ye olan 1.1710 do­la­ra ka­dar çık­tı. Pa­ri­te da­ha son­ra 1,1590'a ge­ri­le­di.

Brent pet­ro­lün va­ril fi­ya­tı, pet­rol ar­zın­da­ki ar­tı­şın ya­nı sı­ra dün­ya­nın en bü­yük ikin­ci eko­no­mi­si olan Çin'in bü­yü­me­si­ne iliş­kin en­di­şe­le­rin yük­sel­me­siy­le 6,5 yı­lın en dü­şük se­vi­ye­si­ni gör­dü. Son 2 ay­dır dü­şüş eği­li­mi­ni sür­dü­ren Brent pet­ro­lün va­ril fi­ya­tı, Mart 2009'dan bu ya­na en dü­şük se­vi­ye­si olan 42,54 do­la­ra ka­dar ge­ri­le­di.

Fe­d’­in ey­lül­de fa­iz ar­tı­rı­mı­na baş­la­ma ih­ti­ma­li­nin za­yıf­la­ma­sı, kü­re­sel eko­no­mi­de­ki ya­vaş­la­ma en­di­şe­le­ri­nin "gü­ven­li li­man" ta­le­bi­ni ar­tır­ma­sı ve TL'de­ki de­ğer kay­bı­nın et­ki­siy­le al­tı­nın gram fi­ya­tı 111,29 li­ra ile ta­ri­hi­nin en yük­sek se­vi­ye­si­ne ulaş­tı.

Al­tı­nın gram fi­ya­tı en son 2011 yı­lı­nın ey­lül ayın­da 110 li­ra­nın he­men üze­ri­ni gör­müş­tü. Al­tı­nın gram fi­ya­tı gün so­nun­da ise 109,43 li­ra­dan ka­pan­dı.

As­ya bor­sa­la­rın­da­ki sert dü­şüş, Av­ru­pa'yı da et­ki­si al­tı­na al­dı. Al­man­ya, İn­gil­te­re, Fran­sa, İs­pan­ya ve Rus­ya bor­sa­la­rı Çin kor­ku­su­nun et­ki­siy­le gün için­de yüz­de 8’le­re va­ran ka­yıp­lar ya­şa­dı.

Al­man bor­sa­sı ocak­tan bu ya­na ilk kez 10 bin pu­an se­vi­ye­si­nin al­tı­na in­di. ABD bor­sa­la­rın­da bir ara ka­yıp­lar yüz­de 5’le­ri geç­ti. Bor­sa­la­rın gün so­nun­da ha­fif to­par­lan­dı­ğı gö­rül­dü.

Alan Men­kul De­ğer­ler Ge­nel Mü­dür Yar­dım­cı­sı Ye­liz Ka­ra­bu­lut, Çin ta­ra­fın­dan atı­lan her adı­mın dün­ya pi­ya­sa­la­rın­da pa­nik ha­va­sı­nı ar­tır­dı­ğı­nı ifa­de et­ti. Eu­ro­nun Çin kay­nak­lı ha­ber­ler­le yük­se­li­şe geç­ti­ği­ni söy­le­yen Ka­ra­bu­lut, “Eu­ro kay­nak­lı bir ha­re­ket ya­şa­nı­yor. Çin en­di­şe­le­ri eu­ro­yu yu­ka­rı ta­şı­ya­cak­tı­r” de­di.

Artan siyasi belirsizlik kurda ani hareket oluşturunca alacak tahsilatları zorlaştırdı. Coface Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Belkıs Alpergun kendilerine vade erteleme talepleri geldiğini söyledi.

Ti­ca­ri ala­cak si­gor­ta­sın­da ön­de ge­len Fran­sız Co­fa­ce şir­ke­ti­nin Tür­ki­ye Yö­ne­tim Ku­ru­lu Baş­ka­nı Bel­kıs Al­per­gun, ar­tan si­ya­si be­lir­siz­lik­le kur­da ani or­ta­ya çı­kan dal­ga­lan­ma­la­rın şir­ket­le­rin ala­cak tah­si­lat­la­rı­nı zor­laş­tır­dı­ğı­nı be­lirt­ti. Al­per­gun, ha­sar prim ora­nı­nın ala­cak si­gor­ta­la­rı için yük­sek ka­bul edi­len sı­nır­la­rı aş­tı­ğı­nı söy­le­di. Al­per­gun, özel­lik­le ey­lül ayın­dan son­ra öde­me prob­lem­le­rin­de da­ha faz­la ar­tış bek­le­di­ği­ni be­lirt­ti.

Al­per­gun, için­de bu­lun­du­ğu­muz dö­nem­de ala­cak tah­si­la­tın­da ar­tan so­run­la­rın kur ha­re­ke­ti açı­sın­dan 17-25 Ara­lık 2013'te ya­şa­nan si­ya­si ge­ri­lim dö­ne­mi­ne ben­ze­di­ği­ni be­lir­te­rek, ani kur ha­re­ket­le­ri­nin ol­du­ğu dö­nem­ler­de vo­la­ti­li­te art­tı­ğı için ala­cak tah­si­lat­la­rın­da so­run ya­şan­dı­ğı­nı söy­le­di. Al­per­gun, "Şim­di bu tren­di iz­le­yip bak­tı­ğı­mız­da 2015 yı­lın­da­ki 7 ay­lık dö­nem­de ha­sar top­la­mı yüz­de­sel ola­rak 2014'ün ta­ma­mı­na gö­re yüz­de 10'lar se­vi­ye­sin­de da­ha dü­şük ol­ma­sı­na rağ­men bek­len­ti­miz öden­me­yen ala­cak­la­ra bağ­lı or­ta­ya çı­ka­cak si­gor­ta ha­sa­rı­nın ey­lül-ekim ay­la­rın­da yük­se­le­ce­ği" de­di.

Ala­cak tah­si­lat­la­rı ile il­gi­li çok cid­di sa­yı­da va­de er­te­le­me bil­di­ri­mi gel­di­ği­ni söy­le­yen Al­per­gun, söz­le­ri­ni şöy­le sür­dür­dü: "Yur­ti­çi ti­ca­re­tin iv­me­si­nin çok iyi git­me­di­ği ke­sin. Evet va­de­yi er­te­li­yor­lar ama bu er­te­le­dik­le­ri va­de­de öde­me ya­pa­bi­le­cek­ler mi şir­ket­ler? Açık­ça­sı biz öden­me­me so­ru­nu­nun ya­şa­na­ca­ğı­nı dü­şü­nü­yo­ruz."

Al­per­gun, Co­fa­ce Tür­ki­ye ola­rak ala­cak si­gor­ta­sın­da üst­len­dik­le­ri ris­kin bir dö­nem 7 mil­yar eu­ro­nun üze­ri­ne çık­tı­ğı­nı an­cak mev­cut du­rum­da is­ter is­te­mez li­mit in­di­ri­mi­ne git­tik­le­ri için mev­cut risk­le­rin 6 mil­yar eu­ro se­vi­ye­sin­de ol­du­ğu­nu kay­det­ti.

BUGÜN