81 ili kapsayan lezzet haritasına göre, Türkiye, 2 bin 205 çeşit yöresel yiyecek ve içecekten oluşan zengin mutfağıyla lezzetli bir ülke. Amasya ve Afyonkarahisar'ın ''sakala çarpan çorbası'', Aydın'ın ''kulak çorbası'', Bolu'nun ''kedi batmazı'', Denizli ve Çanakkale'nin ''kaçamakı'', Rize'nin ''enişte lokumu'', Şanlıurfa'nın ''şıllık tatlısı'', Kocaeli'nin ''otur fatma tatlısı'', Kütahya'nın ''tosunumu'', Tokat'ın ''bacaklı çorbası'', Amasya'nın ''kesme ibik çorbası'' ve ''eli böğründesi'', Balıkesir'in ''mafiş tatlısı'', Artvin'in ''püşürük çorbası'', Bartın'ın ''pumpum çorbası'', Malatya'nın ''kurşun geçmez köftesi'', Kırklareli'nin ''sulu kaçamak'' ve ''kuru kaçamakı'', Isparta'nın ''kuyruğu sulusu'' ve ''derdimi alanı'', ilginç isimli yiyecekler arasında yer alıyor. Sakala çarpan çorba, yeşil mercimek ve tel şehriye ile yapılıyor. Kedi batmaz ise suda haşlanmış ceviz büyüklüğünde yuvarlak hamurların üzerine şekerli su ve tereyağı dökülerek yenen bir tatlı... Kesme ibik çorbası da küçük küçük kesilmiş hamur ve yoğurtla yapılıyor. EN ZENGİN MUTFAK: GAZİANTEP Çeşit açısından Türkiye'nin en zengin mutfağına sahip ili Gaziantep... Gaziantep mutfağı tam 291 çeşit yemek, tatlı ve içecekten oluşuyor. Malhıtalı (mercimekli) köfte, yoğurtlu ufak köfte, yağlı köfte, iç katması (kısır), tene katması, haveydi köftesi, omaç, sini köftesi, süzek yapması, cağırtlak kebabı, ayva kebabı, elma kebabı, lebeniye, öz çorbası, maş çorbası, şirinli çorba, beyran, topaç, Köse Sefer kabağı dolması, loğlazlı aş, çiğdem aşı, ekşili daraklık tavası, beyran, şiveydiz, acur oturtması, kakırdak böreği, loğlaz piyazı, yarpuz piyazı, at elması turşusu, çelem turşusu Gaziantep'in ünlü yemeklerinden bazıları... İkinci sırada Elazığ geliyor. Elazığ mutfağı tam 154 çeşit yemek, tatlı ve içecekten oluşuyor. Fasulye çorbası, lobik çorbası, anamaşı, kelecoş, taraklık, kındık köfte, küncülü köfte, muhaşerli köfte, işkene, sapan dolması, kibe dolması, çaypalası, pirpirim boranı, tavşan üfelemesi, kırmanlı pilav, simit pilav, nohut ekmeği, fodula, zarafat, patila, heside, dolanger, hürriyet kadayıfı, orcik, pilit ve gah, Elazığ'ın ünlü yemekleri arasında yer alıyor. 93 çeşit yiyecekle Ankara da zengin bir mutfağa sahip. Ankara'nın ünü il sınırları dışına taşan Ankara Tavası'nın dışında alabörtme, calla, bici, ilişkik, sızgıç, siyel, pıtpıt pilavı, tohma, altüst böreği, entekke böreği, hamman, papaç, yalkı, carcıran, köremez, tamtak tiridi, öllüğün körü, bırtlak, bezdirme, gizleme, kartalaç ve saçkıran gibi ilginç yöresel yemekleri de bulunuyor. BÖLGELER İÇİNDE İÇ ANADOLU BİR NUMARA Bölgeler arasında İç Anadolu, 455 çeşit yiyecek ve içecek çeşidiyle ilk sırada yer alıyor. Bu bölgeyi 425 çeşit ile Doğu Anadolu, 398 çeşit ile Güneydoğu Anadolu ve 397 çeşit ile Karadeniz Bölgesi izliyor. Akdeniz ve Marmara Bölgesi 184 çeşit, Ege Bölgesi 162 çeşit yiyecek ve içeceğe sahip. PAYLAŞILAMAYAN TATLAR Türkiye'nin lezzet haritasında, pek çok ilin sahip çıktığı çok sayıda yiyecek de bulunuyor. Paylaşılamayan yiyeceklerin başında çiğ köfte ve künefe geliyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya özgü olup bütün Türkiye'nin tanıdığı bir yiyecek olan ''çiğ köfteye'', Şanlıurfa, Adıyaman, Batman, Mardin ve Osmaniye, ''künefeye'' ise Hatay ve Elazığ sahip çıkıyor. Mantı da pek çok ilin mutfağında yer almakla birlikte en ünlüsü Kayseri mantısı... Aşurelik buğday, nohut ve lola kemiğinin su ve tuz ilave edildikten sonra çömlekte ve odun ateşiyle ısıtılmış fırında pişirilmesiyle yapılan keşkek ya da helise de çok sayıda ilimizin mutfağında yer alıyor. Afyonkarahisar, Amasya, Ankara, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Bursa, Çankırı, Çorum, Denizli, Elazığ, Mardin, Muğla, Ordu, Samsun ve Tunceli keşkekin özel yemek sayıldığı iller arasında bulunuyor. Lor peyniri, irmik, un, şeker ve margarinle yapılan bir tatlı olan ''höşmerim'' ise Aksaray, Amasya, Ankara, Balıkesir, Bolu, Manisa ve Uşak'ın ortak lezzeti... Daha çok İç Anadolu'da bilinen madımak da Amasya, Çorum ve Yozgat'ın yöresel mutfağı içinde önemli bir yere sahip. İL İL DAMAK LEZZETİ Kebabıyla ve şalgam suyuyla ünlü günel ilimiz Adana'da yüzük çorbası, süllüm ve karakuş tatlısı da yöre mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alıyor. Adıyaman'ın ise ''basalla'', ''yapıştırma'' ve ''hıtap''ı ünlü... En ünlü yiyeceği kaymaklı ekmek kadayıfı olan Afyonkarahisar'ın en ilginç yemeği ise sakala çarpan çorba... Zürbiye, sırtsırta, ağzı açık, pırasa musakka, ocak bükmesi, cızdırma, övme, hamursuz, cimcik, palize ve cücü kadayıf da Afyonkarahisar'ın özel yemekleri arasında bulunuyor. Pek çok ilin mutfağında yer alan ''karnıyarık''a Afyonkarahisar'da ''yanıyarma'' deniyor. Doğu illerimizden Ağrı'nın yöresel yemekleri ise abdigör köftesi, gösteberg et, selekeli (saç kavurma), haşıl, hengel, erdek, hasude, halise ve murtuğa. Aksaray'ın soğanlama, bamya çorbası ve çiğlemesi meşhur... Amasya denince akla elma geliyor. 56 çeşit yemekle Türkiye'nin en zengin mutfakları arasında ilk sıralarda gelen Amasya'da çatal çorbası, helle çorbası, kesme ibik çorbası, göbek dolması, patlıcan pehli, pastırma gağallemesi, dene hasudası, ayva gallesi, gelin parmağı, gömlek kadayıfı, peluza, unutma beni, vişneli ekmek, eli böğründe, hengel, yakasal böreği, kaypak ve yanuç da hemen her evde sık sık pişirilen yemekler arasında... ATO BAŞKANI AYGÜN ATO Başkanı Sinan Aygün yaptığı açıklamada, yemek konusunun sadece biyolojik bir ihtiyaç, karın doyurmak için yapılan bir eylem değil sosyal, kültürel ve ekonomik bir olay olduğunu belirterek, ''Bölgesel kalkınma için yerel ekonomik fırsatlar iyi değerlendirilmeli. Lezzet ve tatlarda ekonomik bir fırsat. Maraş dondurmasının, kırmızı biberin ihracatı her ile, ürüne örnek olmalı'' dedi. Yoğurt, pastırma, bulgur ve tarhana gibi yiyeceklerin Türk buluşu olduğunu hatırlatan Aygün, Türkiye'nin, sağlıksız, damak tadımızla bağdaşmayan fast food kültürüne esir olmaması gerektiğini ifade etti. Aygün, Türkiye'nin tanıtımında yemek kültürünün de ayrı bir yer teşkil etmesi gerektiğine dikkati çekti. Ankara Patent Bürosu Genel Müdürü Kaan Dericioğlu da yaptığı açıklamada, coğrafi işaret (menşe adı veya mahreç işareti) tescili için bir zorunluluk olmadığını söyledi. Dericioğlu şöyle dedi: ''Yapılan işlem yalnız bu adla başkalarının haksız yere ürün işaretlemelerini önlemek amaçlıdır. Belirtilen yörede üretim yapmayanlar bu işareti kullanamaz. Örneğin Türkiye'de üretildiği zaman Türk Kahvesi, Türk Baklavası, Türk Lokumu birer coğrafi işaret ya da menşe adı olarak işaretlenebilir ve pazarlanabilir. Bu işaretleyiş biçimi, Yunan Baklavası, Yunan Kahvesi, Güney Kıbrıs Lokumu olarak başka ülkelerdeki uygulamalara engel olamaz. Rumların ya da Yunanlılar, Türk Lokumu, Türk baklavası, Türk Çiğ Köftesi demediği sürece sorun yoktur. Bu ürünleri dünyada kimse tanımaz ve herkes Türk ürünü olarak bilir.'' İL İL LEZZETLER İllerin seçilmiş yemekleri şöyle: Adana: Adana kebabı, şalgam suyu, yüzük çorbası, süllüm ve karakuş tatlısı. Adıyaman: Basalla, yapıştırma, hıtap. Afyonkarahisar: Sakala çarpan çorba, zürbiye, sırtsırta, ağzı açık, pırasa musakka, ocak bükmesi, cızdırma, övme, hamursuz, cimcik, palize, yanıyarma ve cücü kadayı. Ağrı: Abdigör köftesi, gösteberg et, selekeli (saç kavurma), haşıl, hengel, erdek, hasude, halise ve murtuğa. Aksaray: Soğanlama, bamya çorbası, çiğleme. Amasya: Çatal çorbası, sakala çarpan çorbası, helle çorbası, kesme ibik çorbası, göbek dolması, patlıcan pehli, pastırma gağallemesi, dene hasudası, ayva gallesi, gelin parmağı, gömlek kadayıfı, peluza, unutma beni, vişneli ekmek, eli böğründe, hengel, yakasal böreği, kaypak ve yanuç. Ankara: Ankara Tavası, alabörtme, calla, bici, ilişkik, sızgıç, siyel, pıtpıt pilavı, tohma, altüst böreği, entekke böreği, hamman, papaç, yalkı, carcıran, köremez, tamtak tiridi, öllüğün körü, bırtlak, bezdirme, gizleme, kartalaç ve saçkıran. Antalya: Antalya usulü piyaz, arap kadayıfı, karpuz kabuğu reçeli, bergamut reçeli. Ardahan: Elma dolması, evelik aşı, bozbaş, ekmek aşı, pişi, kuymak (mıhlama). Artvin: Laz böreği, hınkal, çergebaz, gendima, herisa, şilav, hasuta, kaysefe, zurbiyet, püşürük çorbası, soğan harşosu, çinçar çorbası. Aydın: Kulak çorbası, pelvize tatlısı, paşa böreği, yuvarlama, ısırganotu böreği, ebegümeci kavurması, arapsaçı. Balıkesir: Tirit, sura, saçaklı mantı, peynirli patlıcan, zerde tatlısı, mafiş tatlısı, börülce ekşilemesi. Bartın: Pumpum çorbası, yumurtalı isbut, kabak burması, Amasra salatası. Batman: Bumbar, Şam börek, perde pilavı. Bayburt: Tel helvası, tatlı çorba, galaçoş, ekşi lahana, lor dolması, yalancı dolma. Bilecik: Büzme, ovmaç çorbası, keklik kebabı, piruhi, samsı, pancar pekmezi, köpük helvası, kıtırcı helvası. Bingöl: Dut pekmezi. Bitlis: Büryan kebabı, şekalok yemeği, çorti köftesi, gari aşı, glorik, gebol, çireş pancarı, kengerli pilav. Bolu: Yoğurtlu bakla çorbası, imaret çorbası, acı su bazlamacı, çantıklı pide, kedi batmaz, orman kebabı, kaldırık dolması, kaşık sapı, keşli cevizli erişte, kaşık atmaç, bakla çullaması, paşa pilavı, kabak hoşafı, palize, coş hoşafı, karavul şerbeti, kızılcık şurubu, Bolu Beyi tatlısı, uğut tatlısı. Burdur: Testi kebabı, kabak helvası, Burdur muhallebisi. Bursa: Ekşili baş çorbası, etli gavata, kestaneli etli lahana dolması, mısır unu sarması, kaşarlı pırasa, patlıcan silkmesi, İnegöl köftesi, yörük kebabı, yufkalı hindi, ciğer sarması, Cennet köşkü, dilber dudağı, Kemalpaşa peynir tatlısı, incir dolması, zerde, kaymaçina, hamur bamyası, asude, dızmana. Çanakkale: Bakla keşkeği, tumbi, turp otu salatası, kaçamak, lakerda, erik macunu, ahlat suyu. Çankırı: Yaren güveci, mıkla, tutmaç, yumurta tatlısı. Çorum: Leblebi, yanıç, cızlak, kömbe, hingal, borhani, helise, çullama, İskilip dolması, kara çuval helvası, teltel. Denizli: Çaput aşı, alaçora, sıyırma, yoğurtlu patlıcan gömmesi, sura, kaçamak, gındıra çorbası. Diyarbakır: Karpuz, cartlak kebabı, patlıcan meftunesi. Düzce: Çerkez tavuğu, Arnavut böreği, Boşnak böreği, şıl böreği, göbete mantısı, lepsi, mamursa, haluj. Edirne: Badem ezmesi, mamzama, akıtma, hardaliye, satır kebabı. Elazığ: Fasulye çorbası, lobik çorbası, anamaşı, kelecoş, taraklık, kındık köfte, küncülü köfte, muhaşerli köfte, işkene, sapan dolması, kibe dolması, çaypalası, pirpirim boranı, tavşan üfelemesi, kırmanlı pilav, simit pilav, nohut ekmeği, fodula, zarafat, patila, heside, dolanger, hürriyet kadayıfı, orcik, pilit ve gah. Erzincan: Tulum peyniri, tava leblebisi. Erzurum: Çağ kebabı, den çorbası, hıngel, herle aşı, çeç pancarı, çaşır. Eskişehir: Çiğ börek, abısta, harşıl, yufkalı büryan, met helvası. Gaziantep: Alinazik kebabı, keme kebabı, yeni dünya kebabı, simit kebabı, antep fıstığı, baklava, malhıtalı (mercimekli) köfte, yoğurtlu ufak köfte, yağlı köfte, iç katması (kısır), tene katması, haveydi köftesi, omaç, sini köftesi, süzek yapması, cağırtlak kebabı, ayva kebabı, elma kebabı, lebeniye, öz çorbası, maş çorbası, şirinli çorba, beyran, topaç, Köse Sefer kabağı dolması, loğlazlı aş, çiğdem aşı, ekşili daraklık tavası, beyran, şiveydiz, acur oturtması, kakırdak böreği, loğlaz piyazı, yarpuz piyazı, at elması turşusu, çelem turşusu. Giresun: Fındık, hamsi böreği, çalıçileği çorbası, mendek çorbası, yağlaş, karalahana diblesi, kiraz tuzlusu kavurması, hamsili mısır ekmeği, fasulye turşusu. Gümüşhane: Köme, kuşburnu, dut pekmezi, dut pestili, lemis, haşıl, kanzılı börek, siron. Hakkari: Gulul çorbası, kepaye, jaji, lalepet, duğeba, kiflik. Hatay: Kaytaz böreği, taş kadayıf, kereviç, semirsek, kuş gözü. Iğdır: Bozbaş yemeği, helise, perzana, helise, cızdık, salmanca, fetir, kaysafa, patlıcan reçeli. Isparta: Miyane, sakala sarkan, tapalak, banak, kabine, kuyruğu sulu, samsa, tosmankara, derdimi alan. İstanbul: Kanlıca yoğurdu, Sultanahmet köftesi, uykuluk, badem ezmesi, beyinli Beykoz kebabı. İzmir: Kumru, Ayvalık tostu, sura, İzmir köftesi, papaz yahnisi, mücmeri, radika salatası, gerdan tatlısı. Kahramanmaraş: Dövme dondurma, biber, tarhana, leğen çorbası, tirşik çorbası, Maraş paçası, pıtpıt lapası, sömelek, un sucuğu, bastık, çullama, ilende, hapısa, ravanda. Karabük: Kuyu kebabı, bükme, çingene baklavası, göbü, kara mancar, katlaç, malak, perohi, şaptak. Karaman: Batırık, bidik, Ermenek helvası,cibe ve ilisıra dolması, kayısı musakka, mıkla, mülükü, paraköfte. Kars: Bal, kaymak, kaşar, gravyer, herre (un çorbası), hangel, haşıl, feselli, tandırda kaz çekmesi, piti. Kastamonu: Banduma, simit tiridi, köle hamuru, cırık tatlısı, delioğlan sarığı, fincan böreği, haluçga, avuz, şurra Kayseri: Pastırma, sucuk, mantı, pehli, yağbari, pöç, kovalama, üzüm yemeği, fincan ağzı, nevzine, aside. Kırıkkale: Alazlama, kömbe, külleme, batallaş, çalma, sarığı burma. Kırklareli: Sulu kaçamak, kuru kaçamak, kaymakçına, külür, plaska, ısırgan otu çorbası, bıldırcın kağıt kebabı, Kırşehir: Keykef, temal. Kilis: Şıhıl mahşe, pekmez, kübbülmüşviyye, talı malhıta, köllük aşı, züngül, belluriye, cennet çamuru, firik pilavı, kibe, mazlum, mıkşi, teşrübe, mayanalı (anasonlu) kahke, haytayla, sucuk hapısası. Kocaeli: Kandıra yoğurdu, pişmaniye, saray helvası, otur fatma tatlısı, çiğceli kavurma. Konya: Düğün yemeği, etli ekmek. Kütahya: Cimcik, dolamber böreği, namaz dolması, gökçümen hamursuzu, tosunum, kızılcık çorbası, tekke çorbası, çene çarpan çorbası, kötdür tatlısı. Malatya: Kayısı, kağıt kebabı, kınalı ekmek, pileke, taş küllüğü, gurut çorbası, analı-kızlı, kurşun geçmez köftesi, gilgirikli köfte, keloğlan köftesi, zeytinyağlı marul sarması, fasulye yaprağı sarması, kabak çiçeği dolması, soğan dolması, patlıcan dövmesi. Manisa: Mesir macunu, Kula güveç kapaması, şekerli pide, otlu pide, Manisa kebabı. Mardin: Badem şekeri, ceviz sucuğu, ikbebet (içli köfte), semberuk, irok, kibe, kitel raha, lebeniyye Mersin: Cezerye, tantuni, kerebici, zahter. Muğla: Ara, dutmeç, çopur, döş dolması, balıklen, çıntar kavurması, ot ekşilemesi, galli patlıcan, ebegümeci kavurması, börülce kavurması, teltorlu börülce, yalankı, üzüm köftesi, ballı kabak, bestel, dülek reçeli. Muş: Muş köftesi, çorti aşı. Nevşehir: Düğü, kesme, katma aşı, ağpakla (fasulye, kemikli et), dıvıl, ayva dolması, Nevşehir tavası, sızgıt. Niğde: Mangir çorbası, tava, üzüm boranası, ditme, unlu söğürme, papara, cılbır, halveter, kaşık kayganası. Ordu: Melocan (diken ucu) kavurması, Sakarca mıhlaması,galdirik kavurması, ısırgan yağlaşı, mısır yağlaşı, hoşgıran kavurması, kabak muhallebisi, pallabye. Osmaniye: Tirşik (pancar), yer fıstığı, toğgar, çiçcire, etli kömbe. Rize: Anzer balı, Rize köftesi, Rize simidi, Hamsi çiğirtası, çumur, enişte lokumu, pepçura. Sakarya: Pekmez, yoğurt. Samsun: Samsun pidesi, turşu kavurması, yer pancarı, mısır çorbası, kocakarı gerdanı. Siirt: Zivzik narı, Pervari balı, perde pilavı. Sinop: Sinop kestanesi, nokul, içli tavas, mamalika. Sivas: Sivas kebabı, peskutan çorbası, pezik turşusu. Şanlıurfa: İsot, şıllık tatlısı, paliza, bostana, urfa kebabı. Şırnak: Kutlık, serbıdev, hekeheşandi, şımşıpe, meyre, bırınzer, mahmılatık, fıreydin, suryaz. Tekirdağ: Tekirdağ köftesi. Tokat: Tokat kebabı, bacaklı çorba. Trabzon: Vakfıkebir ekmeği, akçaabat köftesi. Tunceli: Ovacık dağ sarımsağı, Şavak tulum peyniri, Pülümür balı, zerefet, sirekurt, sirepati, kavut, patila. Uşak: Alacatene, haşhaş sürtmesi, ciğerli bulgur. Van: Otlu peynir, Van balığı (inci kefali), ilitme, senseger. Yalova: Yalova köftesi, yaprak pidesi, pavli, luhu şuşkey çirbuli, lalanga, çubiyiş gayi, papa , silohto, paponi. Yozgat: Testi kebabı, arabaşı. Zonguldak: Çaycuma yoğurdu, Osmanlı çileği, Devrek simidi, beyaz baklava, kızılcık, cevizli dolma. AA