Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA), 2024'te Ay'a tekrar astronot göndermek için başlatılan Artemis Programı'na üye olan ülke ve şirketlerin uyacağı kuralları açıkladı.

Euronews Türkçe'deki haber göre yazıdaki "güvenli ve sürdürülebilir" uzay keşfi için "Ay, Mars ve asteroitlerin kaynaklarını çıkarma ve kullanma" imkanı sunan madde ise Rusya ve Çin başta olmak üzere birçok ülkenin tepkisini çekti.

NASA, Ay’da uzun süreli varlık göstermek için kuracağı üsler etrafında "güvenli bölgeler" oluşturmayı hedefliyor. Kuralların bulunduğu anlaşma metninde, güvenli bölgelerin, rakip ülke veya şirketlerin "zararlı girişimlerinin" engellenmesi için kurulacağı ifade ediliyor.

1967’de, Washington’da kabul edilen ve 104 ülkenin imzasını taşıyan "Dış Uzay Anlaşması" uyarınca hiçbir özel veya kamu kuruluşu Ay ya da gök cisimlerinin kaynaklarını işletme hakkına sahip değil.

Ancak 1979’da imzalanan Ay Sözleşmesi’nde ise, Ay ve tüm gök cisimlerin kaynaklarının insanlığın ortak mirasının bir parçası olduğu ifade ediliyor. Buna göre bazı ülke ve özel kurumlar, uzay kaynaklarının insanlığın yararına kullanılabileceğini savunuyor.

En son 2015'te ABD’de kabul edilen Space act yasası ile Amerikan vatandaşlarına uzayda ticari aramalar yapmaları ve buldukları madenleri çıkarmalarına hak tanındı. Söz konusu yasa, Dış Uzay Anlaşması ile ters düştüğü gerekçesiyle eleştiriliyor.

Bundan sonra da başta Rusya, Çin ve Hindistan olmak üzere birçok ülkenin bu anlaşmadan çekileceği ve uzay kaynakları arayışına başlayacağı tahmin ediliyor.

Artemis metni ile ilgili en büyük tepki Rusya ve Çin’den geldi.

Rusya Uzay Ajansı Başkanı Dmitry Rogozin, ABD'yi hedef aldığı açıklamasında Artemis Projesi'ni işgal senaryosuna benzetti.

Rogozin, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, "İşgal mantığı ister Irak ister Ay olsun değişmiyor. İstekliler koalisyonuna start verildi. Bundan ancak Irak ya da Afganistan çıkar" ifadelerini kullandı.

Çin ise daha temkinli bir açıklama yaparak, Ay ve diğer gök cisimlerinin hiçbir suretle herhangi bir ülkenin yönetimi ve kontrolü altına alınamayacağını belirtti. Ancak aynı zamanda "insanlığın ortak çıkarları için katkı sunmaya hazırız" diyerek iş birliği yapmaya hazır olduklarını gösterdi.

2017'de ABD Başkanı Donald Trump, 2024 yılına kadar insanları Ay'a indirmesi gereken Artemis Programı'nı başlattı.

NASA'nın Artemis Programı ile, 1972'de son bulan Apollo Projesi'nden sonra ilk kez Ay'a insanlı iniş yapılacak. Amaç, uyduda "sağlam bir varlık" oluşturmak ve Mars'ta bir insan misyonu hazırlamak.