Türkiye’de halen çok sayıda kurum ve bakanlık tarafından verilen Ar- Ge (Araştırma ve Geliştirme) destekleri bundan böyle yeni kurulacak Ar-Ge ve Teknoloji Fonu üzerinden, Başbakan başkanlığındaki Bilim Teknoloji ve Sanayi İcra Kurulu tarafından verilecek. Kamunun bu alanda yaptığı tüm harcamalar bu kurul tarafından dağıtılacak.

Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü’nün yaptığı açıklamaya göre, TÜBİTAK da reforma tabi tutulacak, bünyesindeki enstitülerden özel sektörde karşılığı olanlar kapatılacak, kalanlar da tek çatı altında toplanacak.

Özlü, “Son 14 yılda araştırmacı personel sayımız arttı, Ar-Ge harcamalarımız arttı, patent başvuru sayılarımız arttı ama yüksek teknolojili ürünlerin ihracatımız ve gayri safi milli hasılamız içindeki payı azaldı. Dolayısıyla sistemde bir sıkıntı var. Bu sistemin değişmesi lazım. Çalışmanın özü bu” dedi.

Türkiye’de Ar-Ge harcamaları, patent sayısı ve Ar-Ge personelindeki artışa karşılık, gerek ihracatta gerekse de imalat sanayi üretiminde yüksek teknolojili ürün miktarının artmadığını belirten Bakan Özlü, yapılacak dönüşümle birlikte bu oranı yükselteceklerini ifade etti. Sanayide yapısal dönüşümün özünü, yüksek katma değerli üretimin oluşturduğunu kaydeden Özlü, bu dönüşüm programı için bir danışmanlık firmasından hizmet aldıklarını söyledi.

2015 yılı verilerine göre, yüksek teknolojili sektörlerin dünya ticaretindeki değeri yaklaşık 3,2 trilyon dolar ulaştı. Türkiye’nin bu büyük pastadan aldığı pay ise sadece yüzde 0,2’ler seviyesinde. Türkiye’nin 2002 yılında 1,8 milyar lira olan Ar-Ge harcamaları, TÜİK’in açıkladığı son verilere göre 2015 yılında 20,6 milyar liraya yükseldi. Bugünkü ortalama kura göre 6 milyar dolar civarında. Bu harcamaların yüzde 50’si ise özel sektör tarafından gerçekleştirildi.

OECD’nin yaptığı bir çalışmaya göre, 2000’lerden bu yana Türkiye’de Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 1 ile 2 arasında seyrediyor. Ar-Ge harcamalarını arttırmak, Ar-Ge’de hızlı bir gelişmenin yolunu açabilir mi?

Ocak ayında açıklanan 50 ülkenin değerlendirmeye alındığı Bloomberg İnovatif Ekonomiler Endeksi’nde, 2016’da 36. sırada bulunan Türkiye bir basamak gerileyerek, 37. sıraya indi. Türkiye aynı zamanda teknoloji tasarımı-üretimi ve ihracatında dünyada son sıralarda yer alıyor.

Ar-Ge’ye verilen önem, yüksek teknoloji üretimi ve kullanımı, yaratıcı fikirlerin teşvik edilmesi, yüksek verimlilik artışı, yükseköğretim kalitesi gibi verilerle belirlenen derecelendirmenin ilk 10’unda Güney Kore, İsveç, Almanya, İsviçre, Finlandiya, Singapur, Japonya, Danimarka, ABD ve İsrail bulunuyor. Endekste ilk sıralarda yer alan ülkeler inovasyonun, bir ülke için sürdürülebilir büyüme, toplumsal refah ve artan iş imkanları anlamına geldiğinin farkında olan ülkeler. Dolayısıyla inovasyon için gerekli ortamın oluşturulması birinci öncelik olarak kabul ediliyor. Bunun yanında sistemin kurulması, kurumar arası etkileşimin sağlanması ve etkili politikalarla desteklenmesi de uygulama safhası için çok önemli.

Günümüzde hızla değişen küresel rekabet ortamında ayakta kalabilmek için ve daha da önemlisi inovatif olabilmek için şirketlerin ürün, hizmet ve üretim yöntemlerini sürekli değiştirmeleri ve yenilemeleri gerekiyor. Ancak, bu alanda da Türkiye dünya çapında söz sahibi olabilmiş herhangi bir şirkete sahip değil.

PriceWaterhouse Coopers’ın (PwC) her yıl yayınladığı şirketlerin Ar-Ge harcamaları listesinin birinci sırasında son beş yıldır 13,2 milyar dolarlık Ar-Ge harcamasıyla Alman otomotiv devi Volkswagen var. Onu 12,7 milyar dolarlık harcamayla Güney Koreli Samsung, 12,5 milyar dolarla ABD’li Amazon takip ediyor.

Dünya çapında en fazla Ar-Ge harcaması yapılan ilk 20 şirketin faaliyet alanlarına bakıldığında da otomotiv, bilgisayar ve elektronik, yazılım ve internet ile sağlık ön plana çıkıyor. Şirketlerin ülke menşeilerine bakıldığında da İnovatif Ekonomiler Endeksi ile paralellik gösteriyor.

Dolayısıyla, Türkiye’nin ülke olarak yaptığı toplam Ar-Ge harcaması sadece Volkswagen şirketinin Ar-Ge harcamasının yarısı kadar ediyor. Türkiye’nin Ar-Ge harcamalarını tek bir fon çatısı altında toplamak kadar, yol, köprü, tünel gibi inşaata dayalı ekonomik modeli bir an önce terk ederek, sanayi politikalarında, Ar-Ge ve inovasyon politikalarında nereye odaklanacağını bir an önce tespit ederek uygulamaya geçmesi gerekiyor.