Sözcü Gazetesin'de yer alan habere göre Japon polisinin hazırladığı rapora göre Ekim ayında intihar ederek hayatını kaybedenlerin sayısı, Covid-19’dan ölenlerin sayısını aştı. Sadece Ekim ayında 2 bin 153 kişi yaşamına son verirken raporun yayınlandığı dönemde Covid-19 kaynaklı ölümlerin sayısı 2 bin 87 idi.

İntiharın bir sosyo-kültürel fenomen olduğu ülke, yaşamına son verenlerin sayısını şeffaf bir şekilde açıklarken örneğin ABD’de en güncel veriler 2018 yılına dayanıyor. Batı Pasifik’te Güney Kore’den sonra (100 binde 26.9) intiharın en çok görüldüğü ülke olan Japonya’da (100 binde 18.5) intihar vak'alarının nedenleri, Güney Kore ile benzerlikler taşıyor. 

Dünyada intihar ortalaması ise 100 binde 10.6. Uzun çalışma saatleri, akademik başarı/okul baskısı, sosyal izolasyon ve damgalanma başlıkları altında nedenler açıklanırken, son dönemde kadınlarda intiharın artışı da dikkat çekiyor.

‘‘Bunun birkaç olası nedeni var. Kadınlar, işten çıkarmaların yoğun olduğu otelcilik, yeme-içme ve perakende sektörlerindeki yarı zamanlı çalışanların büyük bir yüzdesini oluşturuyor. (Haberde görüşü alınan) Eriko Kobayashi, birçok arkadaşının işten çıkarıldığını söyledi ve 'Japonya kadınları görmezden geliyor' dedi. Kobayashi, 'Bu toplum, kötü bir şey olduğunda en zayıfların ilk önce gözden çıkarıldığı bir toplum' ifadelerini kullandı.

CNN'nin haberinde yer verdiği araştırmaya göre kadınlarda görülen artışın muhtemel sebepleri de bulunuyor.

İşsiz kalma ve sefalete düşme korkusu, statü kaybı ve topluma yük olma endişesi de dikkat çekiyor. Öte yandan Bu fenomeni anlamak için bir akademik çalışmaya da bakmakta fayda var. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi’nden Oğuz Baykara çevirisiyle 2013’te Türkçeye kazandırılan “Japonlar ve Davranış Biçimleri” adlı çalışmada kitabın yazarı Takie Sugiyama Lebra intihar başlığında bu derin konuyu ele alıyor.

“Japonya’da genelde ölümü, özeldeyse gönüllü ölümü çevreleyen kahramanca, romantik, estetik ve hatta ahlaki bir cazibe olduğuna dair yaygın bir inanış vardır. Bu inanışın kökleri, onurun, yani ‘buşido’nun, ölüme hazır olmakla eşanlamlı olarak görüldüğü ve düşman tarafından öldürülmemek ya da düşmana esir düşmemek için kişinin kendisini öldürmesinin şerefli bir hareket olarak değerlendirildiği samuray geleneğine dayanmaktadır.”

[Takie Sugiyama Lebra, Japonlar ve Davranış Biçimleri, çev., Oğuz Baykara (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013), 220.]

Aynı başlıkta yer alan Statü-Rol İlişkisinin Önemi alt başlığında ise rastlanan durumun daha kolay anlaşılmasını sağlayacak tespitler yer alıyor:

“Toplumsal rolü yerine getirmedeki ciddi bir hata ya da başarısızlık kadar tehlikeli olan bir başka şey de, rol ve statünün hastalık veya yaşlılık nedeniyle kaybedilmesidir. Kişi birdenbire işlevini yitirecek, mevkisini kaybedecek, koltuğundan bir tarafa itilecek ve yerini bir başkası dolduracaktır. Böyle bir rol kaybı, özellikle Japon kültürü gibi mevki sahibi olmaya veya bun kavramına büyük önem veren bir kültürde, intihara sebep olabilir. Sağken mevkisini kaybetmek Japonlar için son derece utanç verici bir olaydır, çünkü mevkisini kaybeden kişi, artık toplumun başına dert olduğunu düşünmektedir. Daha fazla yaşayarak diğerleri için ‘meyvaku’ (başa bela) olmaktansa ölümü tercih edebilmektedir.”

[Takie Sugiyama Lebra, Japonlar ve Davranış Biçimleri, çev., Oğuz Baykara (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013), 230.]

Verilere göre, 2019’a kadar olan 10 yıllık dönemde intihar vakalarında düşüş kaydedilmekteydi. Geçen yıl intihar sonucu ölenlerin sayısı 20 bine kadar düşmüştü. Ancak salgınının bu eğilimi tersine çevirdiği ve bu artışın kadınları orantısız bir şekilde etkilediği de gözlemleniyor.

Japonya’da intihar edenlerin çoğunluğunu erkekler oluşturmakta. Ekim’de kadınlar arasındaki intihar vakalarının oranı, bir önceki yılın aynı ayına kıyasla yüzde 83 arttı. Erkekler arasındaki artış ise yüzde 22 olarak tespit edildi. Bu tüyler ürperten artışta pandeminin etkisi yadsınamaz gözüküyor. Peki ikinci dalga ile mücadelede Japonya ne durumda?

Toplam vaka sayısı 230 bin 304 olan ülkede 3 bin 414 kişi Covid-19 nedeniyle yaşamını yitirdi. 126.2 milyonluk nüfusuyla dünyanın en kalabalık 11. ülkesi olan Japonya, ölüm sayılarında ise dünya sıralamasında 49. sırada yer alıyor. Aktif 35 bin 439 vakası bulunan Japonya'da durumu kritik olan hastaların sayısı ise 681.

Japonya’da alınan tedbirlerde yerel yönetimlerin söz sahibi olması dikkat çekiyor. Vaka sayılarının yüksek olduğu Tokyo gibi bölgelerde diğer şehirlere göre farklı önlemler alınabiliyor.

Nüfusun yüksek olduğu bölgelerde restoranlar gibi rekreasyon alanlarının çalışma saatlerinde kısıtlamalara gidildi. Ayrıca insanlara gerekmedikçe dışarı çıkmamaları tavsiye ediliyor.