ABD Kongresi'nin Aralık ayı ortasına kadar yasalaştırmayı öngördüğü 2021 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası, Rusya'dan S-400 satın alan ve denemesi de yapan Türkiye'ye yaptırım uygulanmasını içeriyor. Diplomatik kaynaklar, yasanın Amerikan Kongresi'nin her iki kanadında da 3'te 2'lik bir çoğunlukla onaylanma olasılığına ve böylece görevdeki Başkan Trump'ın yasayı veto edemeyeceğine dikkat çekiyorlar.

BBC Türkçe'nin haberine göre ABD seçimlerinin sonucu Türk-Amerikan ilişkilerinin uzun vadede nasıl şekilleneceğini göstermesi açısından çok önemli olacak. Ancak ABD Kongresi'nde yasalaşmayı bekleyen 2021 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (NDAA), iki müttefik arasında hemen kısa vadede yaşanabilecek büyük bir sorunun sinyallerini veriyor.

Yaklaşık 740 milyar dolarlık bir bütçeyi içeren yasa, ABD Savunma Bakanlığı'nın 2021 yılı planlaması, Amerikan ordusuna gerekli askeri ekipmanlarının alınması ve harcama yapılması, dünyaya yayılmış birliklerin stratejik konumlandırmalarının gerçekleştirilmesi gibi yaşamsal öneme sahip maddeleri içeriyor.

Yasanın 1292 sayılı bölümü ise Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi satın alan Türkiye'ye yaptırım uygulanması çağrısını içeriyor. Cumhuriyetçi ve Demokrat Kongre üyelerinin girişimiyle 2021 Savunma Yasası'na eklenen bölüm, 2017 Ağustos'unda Başkan Donald Trump'ın onayıyla yürürlüğe giren Amerika'nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası'nın (CAATSA) Türkiye'ye karşı uygulanmasını kapsıyor.

Türkiye'nin Temmuz 2019'dan itibaren Rus hava savunma sistemlerini almaya başladığını, bunun da CAATSA'da yer alan yaptırım koşullarını yerine getirdiğini belirten savunma yetkilendirme yasası, Amerikan başkanının NDAA'nın yürürlüğe girmesinden en geç 30 gün sonra CAATSA'da listelenen 12 yaptırım arasından en az 5 tanesini seçerek uygulaması gerektiğini kaydediyor.

CAATSA kapsamında, yaptırım uygulanan kişi ve kurumlara ihracat-ithalat bankası desteğinin kesilmesi, ABD ve uluslararası mali kuruluşlarından kredi verilmemesi, mali kurumlara ABD Merkez Bankası ile doğrudan alışveriş yapma izni verilmemesi, döviz üzerinden işlem yapılmasının yasaklanması gibi yaptırımlar yer alıyor.

ABD Kongresi'nin geçen sene yasalaştırdığı savunma yetkilendirme yasası da S-400 satın alan Türkiye'nin F-35 programından çıkartılmasını öngörüyordu.

2021 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası'nın 3 Ocak 2021'de sona ermesi gereken 116. Kongre çalışma dönemi içerisinde çıkartılması öngörülüyor. Amerikan Kongresi'nin çalışma takvimine göre Temsilciler Meclisi, son toplantısını 10 Aralık'ta, Senato ise 11 Aralık'ta gerçekleştirecek. Kongrenin daha sonra yıl sonu tatiline girmesi öngörülüyor.

Türk-Amerikan ilişkilerini yakından takip eden diplomatik kaynaklar, bu takvime işaret ederek, S-400 yaptırımını da içeren 2021 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası'nın 3 Kasım ile 11 Aralık günleri arasında bir zaman diliminde onaylanmasının büyük olasılık olduğuna dikkat çekiyorlar. Bu da Türk-Amerikan ilişkilerinde 2019 yazından bu yana yaşanan yaptırım gölgesinin Ankara'nın karşısına çok daha somut bir tehdit olarak çıkması anlamına geliyor.

2017 ortasında kendi imzasıyla yürürlüğe giren CAATSA yaptırımlarının Türkiye'ye karşı uygulanmasını engelleyen ABD Başkanı Trump olmuştu. Türkiye'nin ABD'den Patriot hava savunma sistemleri alamadığı için Rusya'dan S-400 silahını aldığını, bundan dolayı Türk hükümetinin cezalandırılmaması gerektiğini kaydeden Trump, CAATSA'da kendisine tanınan muafiyet yetkisini kullanma yolunu seçmişti.

Kaynaklar, 2021 Ulusal Yetkilendirme Yasası'nın Temmuz ayında Temsilciler Meclisi ve Senato'da yapılan ilk oylamalarında 3'te 2'lik bir çoğunlukla onaylandığını, aynı durumun nihai oylamada da yaşanması durumunda yasanın otomatik olarak, yani Başkan'ın imzasına gerek duyulmadan yasalaşıp yürürlüğe gireceğini vurguluyorlar. Buna rağmen, CAATSA'nın işletilmesi için görevdeki ABD Başkanı'nın bir kararname çıkarması ve uygulanacak yaptırımları belirtmesi gerekiyor.

Trump seçimi kaybetse bile 20 Ocak 2021'e kadar ABD Başkanı olarak görev yapacak. Seçimi kazanan Joe Biden'ın Beyaz Saray'daki görevine başlamak için 20 Ocak'ı beklemesi gerekecek. Bu durumda, 2021 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası'nda yer alan yaptırım konusunda gözler Türkiye ile ilişkileri sorunlu olan Biden'da olacak.

Diplomatik kaynaklar, Türk-Amerikan ilişkilerinde birçok sorunlu konu başlığı bulunduğunu ancak Washington açısından S-400 meselesinin listenin en başında olduğunun altını çiziyorlar. Bunun en önemli nedeninin de Cumhuriyetçi ve Demokrat kongre üyelerinin büyük bir ittifak halinde S-400 konusunda Türkiye'ye yaptırım uygulanmasını istemeleri ve böylece Amerikan Kongresi'nin de bu sorunlu sürecin en önemli aktörlerinden biri haline gelmiş olmasına işaret ediyorlar.

Washington, Rusya'dan S-400 sistemlerinin Temmuz 2019'dan itibaren Türkiye'ye getirilmeye başlanması üzerine Türkiye'yi 2001'den beri ortağı olduğu F-35 savaş uçağı programından çıkartmış, parasını verdiği savaş uçaklarını teslim etmemişti.

ABD, S-400 sistemlerinin başta F-35 olmak üzere NATO'nun savunma mimarisinin önemli parçalarının güvenliğine tehlikeye atacağını savunuyor ve Türkiye'nin Rus savunma sistemlerini iade etmesi gerektiğini kaydediyor. Türkiye ise Rus sistemini NATO'ya entegre etmeden, bağımsız bir şekilde kullanacağını kaydederken, envanterinde S-300 bulunduran Yunanistan'ı örnek olarak gösteriyor.

Ankara ile Washington arasında son dönemde sessiz diplomasiyle yürütülen S-400 konusu, Rus sistemlerinin Ekim ayında Sinop'ta denemesinin ardından yeniden gün yüzüne çıktı. ABD'li yetkililer, basına yaptıkları açıklamalarda, Türkiye'nin Rus sistemini test etmesini kınadıklarını ve bu adımın ciddi sonuçlar doğurabileceğine işaret ederken, Washington'da giderek artan rahatsızlığı da dile getirmiş oldular.

Diplomatik kaynaklara göre, Türkiye'nin sistemleri test ederek S-400 gerilimini bir üst düzeye çıkardığına, buna paralel Washington'da başta Pentagon olmak üzere daha sert yanıt verilmesini isteyen kesimlerin elini güçlendirdiğine dikkat çekiyorlar.

Benzer şekilde aralarında ABD Senatosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Cumhuriyetçi Jim Risch, Demokrat üyeler Bob Menendez, Chris Van Hollen ve Cumhuriyetçi James Lankford gibi Kongre üyeleri de Türkiye'ye yaptırım uygulanması çağrısını yinelemişlerdi.